W okowach doktryny

W okowach radzieckiej doktryny politycznej

SŁUŻBA TOPOGRAFICZNA¹ WOJSKA POLSKIEGO W LATACH 1945-1990

Eugeniusz Sobczyński

Po zakończeniu II wojny światowej odtwarzanie stałej struktury organizacyjnej Służby Topograficznej WP i okreś­lanie dla niej zadań wynikało z wyjątkowo złożonej sytuacji politycznej naszego kraju. Polska poniosła ogromne straty ludzkie i materialne, ponadto znalazła się w strefie wpływów radzieckich. Mimo nabytków na zachodzie i północy, kraj został okrojony terytorialnie. O ile w przededniu wybuchu wojny powierzchnia Polski wynosiła ok. 389 tys. km2, to po jej zakończeniu i ostatecznym wytyczeniu granic – nieco ponad 312 tys. km2, była zatem o ok. 20 proc. mniejsza. Ziemie zachodnie i północne obejmowały 102 tys. km2 i stanowiły ok. 1/3 obszaru nowej Polski. Nowe, mniejsze terytorium zostało przesunięte o około 100 kilometrów na zachód w stosunku do przedwojennego, na wschodzie granice zostały cofnięte o ok. 250 km. Zmianie uległa większość naszych granic państwowych (rys. obok). Te wielkoś­ci pokazują zakres prac geodezyjnych i kartograficznych stojących po zakończeniu wojny przed cywilną i wojskową służbą geodezyjno-kartograficzną.

Straty osobowe poniesione przez wojskową służbę geograficzną podczas II wojny światowej były szczególnie dotkliwe; zginęło w różnych okolicznościach 165 oficerów i pracowników cywilnych, w tym 70 zostało zamordowanych w Katyniu i Charkowie. Były to procentowo największe straty osobowe ze wszystkich korpusów w Wojsku Polskim. Po wojnie z przyczyn politycznych do kraju nie powróciła znaczna liczba oficerów geografów z Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Powracający albo nie byli powoływani do służby, albo wyznaczano ich na drugorzędne stanowiska. Nie było również kartograficznych materiałów źródłowych ani sprzętu geodezyjnego i kartograficznego. Nie istniała baza poligraficzna. Służba musiała przejąć wzorce i ustalenia radzieckie, które nie uwzględniały osiągnięć polskiej kartografii wojskowej okresu międzywojennego.