Szkolenie kadr

Eugeniusz Sobczyński

W styczniu 1918 r. dowództwo Polskiej Siły Zbrojnej w porozumieniu niemieckim urzędem pomiarowym Landesaufnahme utworzyło w Warszawie Wojskową Szkołę Mierniczą, zwaną przez Niemców Vermessungsschule in Warschau. Jej zadaniem było przygotowanie oficerów wojskowej służby geograficznej do pomiarów topograficznych na ziemiach polskich. Kierownictwo składało się z oficerów niemieckich – topografów i triangulatorów. Słuchaczami byli Polacy – oficerowie z armii zaborczych i legionów, w większości po cywilnych studiach technicznych podlegający Dowództwu Polskiej Siły Zbrojnej. W szkole były trzy sekcje: triangulacyjna, topograficzna i fotogrametryczna. Wykłady prowadzono w języku niemieckim. Pod względem tempa nauki szkoła miała charakter wojenny. Już po czterech miesiącach wykładów słuchaczy kierowano do prac polowych. Szkoła przetrwała do listopada 1918 r., czyli do chwili rozbrajania Niemców.

12 listopada 1918 r. z rozkazu ówczesnego kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych płk. Jana Wroczyńskiego szkoła rozpoczęła działalność pod polskim kierownictwem i pod nazwą Wojskowa Szkoła Miernicza. Była to pierwsza techniczna szkoła oficerska w odrodzonym państwie. Zajęcia rozpoczęły się 13 grudnia 1918 r. Obsadę etatową określał Rozkaz Dzienny MSWojsk, nr 14 z 19 grudnia 1918 r. Dyrektorem Nauk szkoły mianowano mjr. Józefa Kreutzingera.
Na podstawie Rozkazu Naczelnego Wodza nr 7 z 6 lutego 1919 r. szkoła została przemianowana na Oficerskie Kursy Miernicze i podporządkowana szefowi Sztabu Generalnego. Komendantem kursu został płk Jan Morawski, a na pierwsze zajęcia przyjęto 61 słuchaczy. Z kolei na mocy Rozkazu Dziennego MSWojsk. z 6 maja 1919 r. obowiązki komendanta objął mjr Józef Kreutzinger (pełnił je do 23 lipca 1919 r.). Kolejny raz nazwę szkoły zmieniono rozkazem ministra spraw wojskowych, ogłoszonym w Dzienniku Rozkazów Wojskowych nr 78 z 19 lipca 1919 r., poz. 2633. Kursy przemianowano na Oficerską Szkołę Topografów i Geodetów. Po trzech miesiącach (11 października 1919 r.) ponownie zmieniono jej nazwę, tym razem na Oficerską Szkołę Topografów przy Instytucie Wojskowo-Geograficznym i podporządkowano ją – na prawach referatu – kierownikowi Wydziału II Topograficznego IWG. Tak było do 1922 r., po czym szkoła podlegała już bezpośrednio szefowi Wojskowego Instytutu Geograficznego.

Nauka w szkole trwała dwa lata. Dzieliła się na dwa kursy, każdy składał się z dwóch semestrów: teoretycznego – zimowego i praktycznego – letniego. Z powodu braku własnej kadry szkoła zapraszała do prowadzenia zajęć naukowców i pedagogów cywilnych oraz oficerów innych specjalności. Wykładali w niej między innymi tak wybitni profesorowie, jak Edward Warchałowski, Stanisław Lencewicz, Franciszek Kępiński, Stanisław Staszewski a także oficerowie Misji Francuskiej: ppłk Renout, mjr Pilegand, mjr Fefre i kpt. Ruby. O wysokim poziomie naukowym szkoły świadczy fakt, że w 1924 r. otrzymała ona prawa wyższej uczelni. Należy podkreślić, że podczas wojny polsko-radzieckiej naukę przerwano, a słuchaczy powołano do służby liniowej. W walkach polegli: por. Werner, por. Żongołowski, por. Władysław Biborski, por. Stefan Biedroński. Do 1926 r. szkołę opuściło 202 absolwentów.
Warto także wspomnieć, że przy współudziale WIG szkoła wydała wiele podręczników, rozpoczęto też wydawanie tomów „Biblioteki Geograficznej".

Kolejna reorganizacja nastąpiła w 1925 r. Na podstawie rozporządzenia ministra spraw wojskowych (Dziennik Rozkazów Wojskowych nr 18 z dnia 4 czerwca 1925 r.) Oficerska Szkoła Topografów została przemianowana na Szkołę Służby Wojskowo-Geograficznej przy WIG o kursie jednorocznym i bez praw wyższej uczelni. Rozpoczęła ona działalność 1 października 1925 r. i funkcjonowała do 1927 r., wypuszczając w tym czasie 31 oficerów.

W 1929 r. w celu uzupełnienia niedostatecznej liczby oficerów topografów wznowiono działalność Szkoły Topografów. Czas nauki skrócono natomiast do 10 miesięcy. Do szkoły przyjmowano tylko oficerów w stopniu porucznika. Jej absolwenci, w zależności od indywidualnych uzdolnień, byli przydzielani do WIG, gdzie specjalizowali się w pracach topograficznych, triangulacyjnych i fotogrametrycznych. Po dwuletniej praktyce lub w trakcie jej trwania mogli być przeniesieni na etat instytutu.

Nie był to koniec zmian, rozkazem ministra spraw wojskowych nr 9 z dnia 22 listopada 1934 r. ponownie powstała bowiem dwuletnia Szkoła Topografów (o znacznie rozszerzonym programie nauczania). W pierwszym roku nauki oficerowie przechodzili kurs topografii, w drugim – geodezji, kartografii i reprodukcji. Warunkiem ukończenia szkoły było samodzielne wykonanie triangulacji szczegółowej na jednym arkuszu mapy w skali 1:20 000, opracowanie arkusza zdjęcia topograficznego w skali 1:20 000 oraz wykreślenie go. Absolwenci byli przydzielani do wydziałów WIG. Po odbyciu dwuletniej praktyki, lub w jej trakcie, mogli być przeniesieni na wniosek szefa WIG na stanowiska etatowe. Szkoła przetrwała do września 1939 r. Jej komendantem był ppłk Mieczysław Szumański.

W dwudziestoleciu międzywojennym oprócz kształcenia oficerów WIG organizował również szkolenie kreślarzy i drukarzy. Już 15 listopada 1919 r. utworzono przy instytucie Wojskową Praktyczną Szkołę Kreślarzy. Pod koniec 1922 r. zmieniono program (rozszerzając znacznie tematykę nauczania) i nazwę na Szkołę Kreślarzy. Wykształciła ona wielu doskonałych specjalistów, którzy codzienną ofiarną pracą wspierali oficerów geografów, przyczyniając się do sukcesów polskiej kartografii wojskowej.

W 1919 r. brak kadry technicznej zmusił ówczesnego szefa instytutu do sprowadzenia fachowców z instytutu wiedeńskiego. Kilkanaście lat później WIG miał najlepszych na świecie kartografów i drukarzy. Jest to niewątpliwy dowód na to, że szkolnictwo w dziedzinie geografii wojskowej należycie spełniało swoją funkcję.