W. Falewicz

Gen. ppor. Wojciech Falewicz

Szef Instytutu Wojskowo-Geograficznego od grudnia 1918 r. do 12 kwietnia 1919 r.

Wojciech Falewicz urodził się 13 maja 1863 r. w byłej guberni wileńskiej. 26 lat jego życia zajęła służba wojskowa w armii rosyjskiej. W roku 1881 wstąpił do Mikołajewskiej Szkoły Inżynierów Wojskowych w Petersburgu, którą ukończył trzy lata później w stopniu podporucznika saperów. Po dwuletniej służbie w wojskach inżynieryjnych 1 września 1886 r. wstąpił do Akademii Inżynierów Wojskowych w Petersburgu, ukończył ją w maju 1889 r. w stopniu podkapitana i otrzymał przydział na stanowisko referenta Wydziału Naukowego Komitetu Inżynieryjnego w Głównym Zarządzie Inżynierów Wojskowych.
Na tym stanowisku kierował kolejno: pracami fortyfikacyjnymi przy budowie twierdzy Modlin, wykonywaniem umocnień na Niemnie, Narwi, Bugu i Wiśle, budową fortu w Dubnie na Wołyniu. W latach 1894-1900, już jako starszy referent w tym wydziale, kierował budową polowych kolei w różnych rejonach Rosji.

W latach 1900-1906 Falewicz w stopniu pułkownika pracował w Głównym Zarządzie Szkół Wojskowych, gdzie nadzorował szkolenie inżynieryjne i saperskie w akademiach i szkołach wojskowych. Od kwietnia 1906 r. przez 10 lat był szefem oddziału w Zarządzie Kwaterunkowym Okręgu w Petersburgu.
W latach 1916-1917 był inspektorem inżynierii w Okręgu Turkiestańskim, a od maja 1917 r. szefem Oddziału Inżynieryjnego Kwatery Głównej Naczelnego Dowództwa. Od lipca 1917 r. płk Falewicz pełnił służbę w Głównym Zarządzie Inżynierii Sztabu Generalnego armii rosyjskiej. W styczniu 1918 r. podjął decyzję o dymisji z wojska rosyjskiego, pragnął bowiem wstąpić do polskich formacji wojskowych tworzonych w Rosji. Plany te nie spełniły się jednak.

W połowie 1918 r. Falewicz z rekomendacją przedstawiciela Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego na Rosję powrócił do Warszawy i złożył prośbę o przyjęcie do Wojska Polskiego.
19 grudnia 1918 r. w stopniu generała podporucznika Wojciech Falewicz został przyjęty do armii i wyznaczony na stanowisko szefa Sekcji Geograficznej w Ministerstwie Spraw Wojskowych (MSWoj.) i szefa Wydziału (Oddziału) VIII Sztabu Generalnego WP.
Obie dwie komórki działały niezależnie od siebie. Sekcja Geograficzna zajmowała się opracowywaniem ogólnych projektów organizacji i zasad prowadzenia pomiarów kraju, natomiast Wydział VIII prowadził inwentaryzację map pozostałych po zaborcach, zbierał je, magazynował oraz organizował dostarczanie do wojsk i instytucji.

Gen. Falewicz dążył do połączenia tych dwóch instytucji, dzięki jego zabiegom już 8 stycznia1919 r. na mocy rozkazu Naczelnego Wodza dochodzi do tego i zostaje powołany Instytutu Wojskowo-Geograficznego. Wprawdzie przez następne miesiące trwa jeszcze proces scalania obu komórek, niemniej to właśnie Falewicza należy uznać za pierwszego szefa późniejszego WIG.

13 kwietnia 1919 r. Falewicz został mianowany dowódcą twierdzy Grodno, a 14 stycznia 1920 r. dowódcą twierdzy Grudziądz. Na początku lutego 1920 r. dochodzi do incydentu, który zaważył na dalszej służbie i życiu generała. W czasie kolacji wydanej w kasynie grudziądzkim przez korpus oficerski 18. Pułku Ułanów (na którą był zaproszony jako dowódca garnizonu) Falewicz powiedział, że „oficerowie legioniści to banda, nieuki i zakała armii polskiej”. Rezultatem niefortunnej wypowiedzi było kilka rozpraw Oficerskich Sądów Honorowych, a Falewicz został zdjęty ze stanowiska dowódcy twierdzy. Przez kilka następnych miesięcy wspólnie z gen. Charrionem opracowywał plany fortyfikacyjne na wybrane rejony kraju. W marcu 1921 r. został przeniesiony w stan spoczynku.
Gen. Wojciech Falewicz jest autorem opracowania na temat formowania wojska po odzyskaniu niepodległości pt: „Zasady organizacji wojska polskiego”, Warszawa 1918 r.

Źródło:
- Encyklopedia Wojskowa, t. 2, Warszawa 1929, s. 212.
- Teczka akt personalnych gen. Falewicza, CAW, syg. - ap. 1357.

©E. Sobczyński