Ciekawe Tematyarchiwum Geodetywiadomościnewsletterkontaktreklama
Najnowsze wydarzenia z dziedziny geodezji, nawigacji satelitarnej, GIS, katastru, teledetekcji, kartografii. Nowości rynkowe, technologiczne, prawne, wydawnicze. Konferencje, targi, administracja.
blog

Atlas Świata


Eugeniusz Sobczyński

Na specjalną uwagę zasługuje wielkie dzieło kartograficzne opracowane i wydrukowane przez Służbę Topograficzną WP w latach 1959-1968 (druk 1963-1968), czyli Atlas Świata.

Pomysł opracowania przez służbę topograficzną WP wielkiego Atlasu Świata zrodził się w wąskim gronie, a inspiratorami byli: gen. bryg. T. Naumienko, ppłk S. Jóźwicki i A. Lorentski. Pomysł ten kłócił się z wąskim pojmowaniem zadań postawionych służbie i napotykał w wojsku wielu przeciwników. Minister obrony narodowej ostatecznie zgodził się na podjęcie prac nad Atlasem, pod warunkiem samofinansowania całego przedsięwzięcia.
Problem ten rozwiązano przez rozpisanie w 1960 r. subskrypcji ratalnej wśród kadry WP oraz subskrypcji cywilnej przez PWN, które zainteresowano współudziałem przy wydawaniu Atlasu. Wystawienie przez PWN w 1963 r. pierwszych map Atlasu na Targach Książki we Frankfurcie nad Menem skłoniło brytyjską firmę Pergamon Press do zamówienia wersji angielskiej.

Nakład w wersji polskiej wynosił 205 tys. egzemplarzy, a wydania w angielskiej wersji językowej, pod nazwą Pergamon World Atlas, około 37 tys.

Atlas zawiera 378 stron map i skorowidz obejmujący około 140 000 nazw geograficznych oraz inne informacje. Składa się z trzech zasadniczych działów: map ogólnogeograficznych; map, diagramów i wykresów ilustrujących wybrane zagadnienia; skorowidza z zasadami wymowy nazw obcojęzycznych oraz słownika nazw i określeń geograficznych.

Zestawienie map w Atlasie Świata

Obszary Rodzaje map Razem
ogólnogeograficzne tematyczne krajobrazów plany miast
Świat 4 40 - - 44
Europa 42 36 11 7 96
ZSRR 29 8 - 3 40
Azja 25,5 15,5 2 1 44
Afryka 14 5 1 - 20
Ameryka Pn. 23 9 2 4 38
Ameryka Pd. 15 4 - - 19
Australia 3 1 - 1 5
Kontynenty i oceany 24 27 3 - 54
Część wstępna - - - - 18
Ogółem stron 179,5 145,5 19 16 378

Źródło: Zestawienie S. Jóźwicki, Jak powstał Atlas Świata Służby Topograficznej Wojska Polskiego (W dwudziestą rocznicę opublikowania atlasu), „Polski Przegląd Kartograficzny” 1988, nr 3, s. 15

Pod względem założeń teoretycznych i rozwiązań kartograficznych Atlas przewyższał wiele podobnych publikacji uznanych firm kartograficznych. Między innymi zamieszczono w nim specjalnie zaprojektowane odwzorowania kartograficzne – jedno dla mapy świata, drugie – dla mapy Oceanu Atlantyckiego.

Ujemną stroną Atlasu jest zbyt rozbudowana charakterystyka poszczególnych państw, zawierająca najważniejsze dane o powierzchni, ludności, ustroju politycznym i podziale administracyjnym. W formie graficznej zilustrowane są: geomorfologia, użytkowanie ziemi oraz geografia rolnictwa, przemysłu, komunikacji i handlu zagranicznego. Dane te w krótkim czasie uległy dezaktualizacji i przestały spełniać swą informacyjną funkcję.

Choć jako współwydawca głównej części nakładu figuruje Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), to Atlas od początku do końca jest dziełem opracowanym i wydrukowanym przez służbę topograficzną WP. Jedynie przy wydaniu angielskim konsultowano się ze specjalistami brytyjskimi. Redaktorem naczelnym Atlasu był gen. Teodor Naumienko, redaktorami odpowiedzialnymi: ppłk Stefan Jóźwicki i ppłk Feliks Osowski, mjr Andrzej Marcinkiewicz, mjr Roman Czykowski, mjr Wiktor Grygorenko i kpt. Zbigniew Kurowski, artyści plastycy Juliusz i Anastazja Mieszkowscy. W redakcji części ogólnej brali udział m.in.: profesorowie Stanisław Leszycki, Wincenty Okołowicz, Bolesław Olszewicz, Edward Runie i Włodzimierz Zonn. Ponadto w opracowaniu transkrypcji nazw geograficznych i weryfikacji tekstów objaśniających do map uczestniczyli naukowcy angielscy, amerykańscy i kanadyjscy pod kierownictwem Stanleya Knighta.

Szata graficzna Atlasu była projektowana przez artystów plastyków Juliusza i Anastazję Mieszkowskich. Należy podkreślić, że niektóre mapy tematyczne były drukowane w dwunastu kolorach, czterokrotnej gradacji rastrowej i wzajemnym kryciu barw. Atlas dostarczano subskrybentom sukcesywnie w ośmiu zeszytach w latach 1963-1968. Interesowały się nim prasa i telewizja, a 10 września 1966 r. ukazało się zarządzenie szefa Sztabu Generalnego WP w sprawie kolejnej, trzeciej już subskrypcji dla oficerów, podoficerów i podchorążych. Tymczasem po wojnie izraelsko-arabskiej w 1967 r. i zerwaniu przez Polskę stosunków dyplomatycznych z Izraelem zapanowała kampania antysyjonistyczna. Władze państwowe zarzuciły autorom poważne „błędy polityczne” i zarządziły natychmiastową likwidację pracowni Atlasu Świata. Cała bogata dokumentacja kartograficzna gromadzona wielkim wysiłkiem intelektualnym i finansowym została przekazana do archiwum i nie była później wykorzystywana. Plany związane z cykliczną aktualizacją, szczególnie map tematycznych i danych statystycznych nie zostały nigdy podjęte. Atlas, o którym prof. S. Pietkiewicz powiedział na jednej z narad, że spełnia marzenia wielu pokoleń geografów polskich w tej dziedzinie, stał się czymś wstydliwym i nie doczekał się wznowienia. To nastawienie przeniknęło również do całego środowiska kartograficznego i zapanowała swoista zmowa milczenia na ten temat.

Trzeba wspomnieć, że współpraca z PWN nawiązana przy opracowaniu Atlasu przyczyniła się do powstania Wielkiej Encyklopedii Powszechnej. Gen. T. Naumienko delegował oficerów służby do pracy nad szatą kartograficzną tego dzieła, a mapy wielobarwne były drukowane w Wojskowych Zakładach Kartograficznych.

© E.Sobczyński



dodaj komentarz

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.

ładowanie komentarzy

Dron prześwietla budynek za pomocą wi-fi
czy wiesz, że...
© 2023 - 2024 Geo-System Sp. z o.o.

O nas

Geoforum.pl jest portalem internetowym i obszernym kompendium wiedzy na tematy związane z geodezją, kartografią, katastrem, GIS-em, fotogrametrią i teledetekcją, nawigacją satelitarną itp.

Historia

Portal Geoforum.pl został uruchomiony przez redakcję miesięcznika GEODETA w 2005 r. i był prowadzony do 2023 r. przez Geodeta Sp. z o.o.
Od 2 maja 2023 roku serwis prowadzony jest przez Geo-System Sp. z o.o.

Reklama

Zapraszamy do kontaktu na adres
redakcji:

Kontakt

Redaktor prowadzący:
Damian Czekaj
Sekretarz redakcji:
Oliwia Horbaczewska
prześlij newsa

facebook twitter linkedIn Instagram RSS