|
W pierwszych dniach lutego 1920 r. Jaźwiński został wyznaczony na szefa Instytutu Wojskowo Geograficznego (IWG). Od pierwszych dni z pełnym zapałem przystąpił do reorganizacji instytutu, 19 lutego 1920 r. przesłał do ministra spraw wojskowych memoriał o stanie polskiej służby geograficznej, przedstawił w nim najpilniejsze potrzeby oraz propozycje rozwoju instytutu na najbliższe lata.
W połowie 1920 r., kiedy Armia Czerwona zaczęła zbliżać się do Warszawy ppłk Jaźwiński został wyznaczony na dowódcę odcinka obrony Warszawy, a następnie podczas odwrotu wojsk rosyjskich spod Warszawy na dowódcę 11. Dywizji Piechoty.
Po powrocie z frontu 1 października 1920 r. Jaźwiński ponownie objął obowiązki szefa IWG i pełnił je do maja 1926 r. Należy zaznaczyć, że 24 lipca 1924 r. został awansowany do stopnia generała brygady.
Powodem zwolnienia gen. Jaźwińskiego ze stanowiska, jak podano pracownikom instytutu, były nadużycia gospodarcze. Z relacji oficerów instytutu wynika, że gen. Jaźwiński został aresztowany 16 maja 1926 r. (podczas przewrotu majowego) przez oficerów legionowych.
W rozkazie wewnętrznym instytutu z 20 maja 1926 r. czytamy:
W myśl Rozkazu L 8482/V Gen. 26 z 11.05.1926 r. gen. Bolesław Jaźwiński został zwolniony ze stanowiska szefa Wojskowego Instytutu Geograficznego..., sugerując, że zwolnienie nastąpiło przed przewrotem majowym.
W Encyklopedii Wojskowej, (Wyd. 1934, T. III, s. 655) podano datę zwolnienia 8.05.1926 r. Ze wspomnień Mariana Romeyki „Przed i po maju”, (T. II, wyd. I, Warszawa 1967, s. 9 i 10) dowiadujemy się, że Jaźwiński razem z innymi generałami (m.in. Malczewskim, Rozwadowskim, Zagórskim) opowiedział się po stronie rządowej. 16 maja generałowie zostali aresztowani, a następnie po czterech dniach wywiezieni z Warszawy do wileńskiego więzienia na Antokolu. Na wiosnę 1927 r. Jaźwiński został wypuszczony z więzienia, bez procesu sądowego. Dalej we wspomnieniach M. Romeyki czytamy: Jaźwiński, w pełni sił, bo około pięćdziesiątki, młody żonkoś, człowiek o atletycznej budowie, który najwyżej cenił honor i swe dobre imię, po zwolnieniu nie mógł przeżyć hańby i wkrótce został tknięty paraliżem i rozstał się z tym światem, s. 11.
Z danych personalnych wynika, że 11 czerwca 1926 r. Jaźwiński został oddany do dyspozycji Ministra Spraw Wojskowych, a 30 listopada 1928 r. w stan spoczynku.
W czasie sześciu lat służby na stanowisku szefa Wojskowego Instytutu Geograficznego gen. Jaźwiński przyczynił się do znacznego rozwoju struktury organizacyjnej wojskowej służby geograficznej. Z różnych instytucji, funkcjonujących niezależne i zajmujących się głównie dostarczaniem do wojsk map pozostawionych przez zaborców zdołał stworzyć instytucję zdolną do opracowania i druku własnych map oraz wykonywania różnorodnych prac topograficznych, geodezyjnych, fotogrametrycznych i kartograficznych. Do ważniejszych przedsięwzięć podjętych w latach 1920-1926 należało m.in.:
• rozpoczęcie w 1920 r. produkcji polskich map. Nie dysponując zdjęciami oryginalnymi, wydawanie map bazowało na kontrreprodukcji map państw zaborczych. W czasie trwania działań wojennych 1920 r. zdołano wydać ok. 2 mln arkuszy map. Od 1921 r. kontrreprodukcja była połączona ze zmianą nazewnictwa na polskie;
• zreorganizowanie struktury organizacyjnej instytutu według wzorów zachodnich. Na wiosnę 1921 r. zmieniono nazwę z Instytutu Wojskowo-Geograficznego na Wojskowy Instytut Geograficzny;
• rozpoczęcie w 1921 r. prac triangulacyjnych wzdłuż wschodniej granicy, następnie na obszarach poligonów wojskowych i wzdłuż wybrzeża morskiego;
• utworzenie w 1920 r. Referatu Fotogrametrycznego. W 1921 r. referat opracował zdjęcia fotogrametryczne całego pasa wschodniej granicy;
• rozpoczęcie w 1922 r. prac nad wydaniem mapy szczegółowej kraju w skali 1:25 000;
• zapoczątkowanie w 1922 r. prac nad oryginalną mapą taktyczną w skali 1:100 000 na podstawie reambulacji wykonanej w polu przez oficerów topografów;
• zorganizowanie, począwszy od 1924 r., wojskowych składnic map;
• wydanie map państw zaborczych w skalach 1:300 000 i 1:750 000 na obszar całego kraju z nazewnictwem polskim;
• rozpoczęcie w 1920 r. wykonywania opisów wojskowo-geograficznych wybranych obszarów.
Już tych kilka przedsięwzięć realizowanych w czasie, kiedy szefem WIG był Jaźwiński świadczy o jego szerokim i dalekowzrocznym widzeniu problemów pomiarów kraju i rozwoju wojskowej służby geograficznej.
Za swe czyny bojowe oraz zasługi w rozwoju Wojska Polskiego gen. Bolesław Jaźwiński był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari klasy V, Orderem Polonia Restituta klasy IV, oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych.
Źródło:
- Teczka akt personalnych gen. B. Jaźwińskiego, CAW, syg. KW 44/J-1209, VM 8 -8477.
- H. Bagiński, Wojsko Polskie na wschodzie 1914-1920, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1921, s. 117, 124, 198, 199, 207, 211.
- Encyklopedia Wojskowa, t. 3, Warszawa 1933, s. 654-655.
- M. Romeyko, Przed i po maju, t. 1, Warszawa 1976, wyd. II, s. 16; t. 2, Warszawa 1967, wyd. I, s. 9-11.
- J. Dowbór-Muśnicki, Moje wspomnienia, Warszawa 1935, s. 58.
- Polski Słownik Biograficzny, t. XXI, zeszyt 4, s. 127.
© E. Sobczyński
|
