Prace pomiarowe i inne

- część 1 z 4 » »»

Eugeniusz Sobczyński

Niezmiernie ważnym kierunkiem działalności WIG były pomiary astronomiczno-geodezyjne. Umożliwiły one wykonywanie map na bazie jednolitego dla całego kraju geodezyjnego układu współrzędnych geograficznych.

Po zaborcach Polska odziedziczyła dziewięć układów triangulacyjnych z ośmioma różnymi punktami odniesienia na czterech elipsoidach. Ostatnie pomiary triangulacyjne były wykonane na przełomie XIX i XX w. Różnice we współrzędnych poszczególnych punktów na granicy układów dochodziły nawet do 250 m, a w każdym z państw zaborczych był innym poziom odniesienia wysokości.



Pierwszych pomiarów dokonano w ramach prac Komisji Granicznej Polsko-Czeskiej i podczas budowy warszawskiej radiostacji transatlantyckiej. W 1920 r. zapoczątkowano triangulację szczegółową na terenach naftowych w Borysławiu. W drugiej połowie 1921 r. przystąpiono do wytyczenia, oznaczenia i pomiaru wschodniej granicy państwowej, długości bez mała 1500 km. W pracach związanych z wytyczaniem granicy wschodniej w latach 1921-1923 uczestniczyło przeciętnie 80% personelu Wydziału Triangulacyjnego. Pomiary odbywały się w nadzwyczaj trudnych warunkach; w pasie nadgranicznym brak było punktów triangulacyjnych, oficerowie pracowali w miejscowościach wyniszczonych przez wojnę, w terenie przeważnie słabo zaludnionym. Ze względu na ograniczony czas na wykonanie prac zrezygnowano z triangulacji, a pomiar szczegółów oparto na ciągach poligonowych. Aby zwiększyć ich dokładność na 24 punktach przeprowadzono astronomiczne pomiary azymutów.

Na odcinku granicy wzdłuż rzeki Zbrucz dokonano rekonstrukcji dawnych rosyjsko-austriackich słupów granicznych, a na całej długości granicę oznaczono podwójnym rzędem słupów i kopców granicznych.



Z kolei w 1926 r. wykonano triangulację szczegółową 10-kilometrowego pasa wzdłuż całego wybrzeża morskiego, natomiast w latach 1923-1926 triangulację szczegółową na terenach poligonów (obozów ćwiczeń) Rembertów, Powursk-Stobychowa, Pohulanka, Raducz, Toruń-Podgórz, Grupa, Dęblin.

W 1925 r. podjęto prace nad założeniem całkowicie nowej triangulacji i sieci niwelacyjnej z zastosowaniem najnowszych metod i instrumentów. W wyniku ankiety przeprowadzonej w 1927 r. zdecydowano przyjąć układ współrzędnych geodezyjnych zdefiniowany na elipsoidzie Bessela z 1842 r. o punkcie odniesienia w Borowej Górze (j – 52°28’32”,85; a – 21°02’12”,12) i azymucie wyjściowym Borowa Góra – Modlin (261°53’1”,90). Opracowano model sieci państwowej, który zakładał, że sieć będzie czterorzędowa: I rząd – to łańcuch pojedynczych trójkątów o bokach 20-30 km i więcej, tworzących układy wieńcowe posiadające w węzłach bazy triangulacyjne i punkty astronomiczne Laplace'a (pomiar odległości i azymutu). Wieńce wypełniano siecią powierzchniową I rzędu. Dalsze zagęszczenie stanowiły sieci II, III i IV rzędu. Model ten był systematycznie realizowany w latach 1927-1939.

Dla przykładu, w 1928 r. prace WIG obejmowały budowę wież na wieńcu podstawowym na odcinku Baza Warszawska – Baza Kobryńska i na odcinku Baza Grodzieńska – Baza Łomżyńska, obserwacje I rzędu, pomiary astronomiczne na punkcie Kopciówka i niwelację precyzyjną na linii Grajewo – Augustów. Prace prowadziło oddziałów pomiarowych, w następnych latach ich liczba znacznie wzrosła.

Niezwykle trudnym zadaniem była budowa wież geodezyjnych. Duże zalesienie powodowało, że ich przeciętna wysokość wynosiła 36 metrów, a najwyższa osiągnęła 54 metry. Ogółem w sezonie 1928 zbudowano 220 wież i sygnałów geodezyjnych.