[1751-1800] - 1800

Frederic William Herschel (1738-1822), brytyjski astronom, odkrył w świetle słonecznym promienie podczerwone. Wzbogaciło to znacznie znane wówczas sposoby badania przestrzeni kosmicznej. Obecnie promieniowanie podczerwone jest szeroko wykorzystywane w teledetekcji, systemach naprowadzania, detektorach, systemach łączności i badaniu widm emisyjnych.

[1751-1800] - 1800

W Warszawie powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk - pierwsza polska akademia nauk; Towarzystwo zostało rozwiązane po upadku Powstania listopadowego.

[1751-1800] - 1799

W Indiach rozpoczęto pomiar długości stopnia południka ziemskiego wzdłuż linii prowadzącej od Kayakumari na południu subkontynetu do Banog u podnóża Himalajów. Prace zapoczątkowane przez pułkownika Williama Lambtona (1753-1823) były kontynuowane przez George'a Everesta (głównego geodetę Indii). Projekt, który nazwano "Wielki trygonometryczny pomiar Indii" trwał z przerwami do 1866 r. Stworzona wówczas sieć triangulacyjna posłużyła do założenia jednorodnej sieci pomiarowej na obszarze subkontynentu, która jest wykorzystywana do dzisiaj.

[1751-1800] - 1799

Wprowadzenie systemu metrycznego we Francji. Sporządzenie etalonu - platynowego wzorca metra, którego długość odpowiadała 1/40-milionowej części południka ziemskiego. Podstawą miały być pomiary południka przechodzącego przez Paryż. Okazały się one zgodne z wykonanymi ponad pół wieku wcześniej pracami N.L. de Lacaille'a.

[1751-1800] - 1799

Johann Georg Lehmann (1765-1811), saksoński kartograf wojskowy, zastosował metodę kreskową do przedstawiania rzeźby terenu na mapach. Lehmann powiązał gęstości i grubości kresek z wielkością kąta nachylenia zbocza (kreski symbolizowały cień, odstęp między nimi - światło). Do kreślenia tą metodą opracował specjalną skalę. Technikę kreskową stosowano do końca XIX wieku.

[1751-1800] - 1799

Gaspard Monge (1746-1818), matematyk i polityk francuski, twórca geometrii wykreślnej, wydaje pracę "Géométrie descriptive" (Geometria wykreślna), w której opisuje teorię rzutów.

[1751-1800] - 1799

Pierre Simon de Laplace (1749-1827), astronom, matematyk i fizyk francuski, publikuje pierwszy tom traktatu "Traité de mécanique céleste". Wykorzystuje w nim rachunek różniczkowy i całkowy do określenia orbit ciał niebieskich i statyczności Układu Słonecznego. Jeden z twórców rachunku prawdopodobieństwa.

[1751-1800] - 1798

Henry Cavendish (1731-1810), angielski chemik i fizyk, zmierzył wielkość stałej grawitacji i na jej podstawie obliczył masę Ziemi.

[1751-1800] - 1796

Niemiecki grafik czeskiego pochodzenia, Alojzy Sonnefelder wynalazł litografię - technikę polegającą na wykorzystaniu w procesie druku płyty z kamienia wapiennego, na którą nanosi się drukowany rysunek. Litografia umożliwiała drukowanie z jednej matrycy większych nakładów, niż w przypadku akwaforty czy miedziorytu.

[1751-1800] - 1795

We Francji wprowadzono prowizoryczny system metryczny (na bazie pomiarów długości stopnia N.L. de Lacaille a z 1740 r.). Podstawowa jednostka - metr miała długość jednej dziesięciomilionowej części ćwiartki południka przechodzącego przez Paryż.

[1751-1800] - 1794

Adrien-Marie Legendre (1752-1833), matematyk francuski, autor podstaw teorii pomiarów geodezyjnych, wydaje "Elementy geometrii" - pracę, która wyparła obowiązujące dotąd "Elementy" Euklidesa.

[1751-1800] - 1794

W Paryżu powstaje Centralna Szkoła Robót Publicznych, przemianowana rok później na Szkołę Politechniczną - pierwsza uczelnia techniczna w Europie.

[1751-1800] - 1793-1815

Ukazuje się mapa topograficzna Francji. Prace z polecenia króla Ludwika XV zapoczątkował ok. 1750 r. César Françoise Cassini de Thury, a zakończył jego syn Jean-Dominique Cassini. Mapa składała się z 182 arkuszy wykonanych w skali 1: 86 400 i była na długie lata kartograficznym wzorcem dla innych państw.

[1751-1800] - 1792-98

Kampania pomiaru długości stopnia południka ziemskiego, prowadzona przez Francuzów (J.-B. Delambre, P. Mechain) pomiędzy Dunkierką a Barceloną. Jej celem jest określenie długości metra.

[1751-1800] - 1792

Baron Gaspard Clair Francois Marie Riche de Prony (1755-1839), francuski matematyk, rozpoczyna pracę nad dziełem "Cadastre" - tablicami logarytmicznymi i trygonometrycznymi, obliczonymi z dokładnością od 14 do 29 miejsc po przecinku (ukończył je w 1801 r.).

[1751-1800] - 1792

Francuski astronom, matematyk i fizyk, Pierre Simon de Laplace (1749-1827), publikuje pracę o wyrównaniu spostrzeżeń według zasady, że suma błędów spostrzeżeń jest równa zeru, a suma bezwzględnych wartości błędów jest wielkością najmniejszą.

[1751-1800] - 1792

Otwarcie obserwatorium astronomicznego w Krakowie. Pierwszym dyrektorem zostaje profesor Jan Śniadecki (1756-1830).

[1751-1800] - 1791-1793

Francuski hydrograf i kartograf Charles-Francois Beautemps-Beaupre (1766-1854) sporządza, przy pomocy ikonometru, mapę topograficzną wyspy Santa Cruz i wybrzeża Tasmanii.

[1751-1800] - 1791

Powstaje Trigonometrical Survey - brytyjski państwowy urząd kartograficzny (od 1824 r. Ordnance Survey). Inicjatorami jego powstania był geodeta, generał William Roy (1726-90). Pierwsze wielkie zadanie urzędu związane było z wykonaniem mapy topograficznej Walii i Anglii (skala 1:63 360), którą ukończono w 1840 r.

[1751-1800] - 1791

Sejm Wielki uchwalił "Ustawę Rządową" - pierwszą konstytucję w Europie. Uchwalono wówczas także ustawę o "Rozgraniczeniu dóbr wszelkiey natury w prowincyach Koronnych".

[1751-1800] - 1790

Profesor Akademii Krakowskiej Jan Śniadecki (1756-1830), przedstawił Komisji Skarbowej projekt wykonania jednolitej mapy kraju w oparciu o triangulację (O mapie krajowej). Do jego idei można było jednak powrócić dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r.

[1751-1800] - 1790

W armii pruskiej utworzono korpus inżynierów-geografów, zajmujący się pomiarami topograficznymi. Następuje intensyfikacja, trwających od lat 60., prac nad zdjęciem kartograficznym całych Niemiec.,

[1751-1800] - 1788

Pierwszym głównym geodetą Australii został, przybyły z Wielkiej Brytanii, Theodore Henry Alt.

[1751-1800] - 1787

Geometra Dominik Pucek wykonał pierwszy plan Rynku krakowskiego

[1751-1800] - 1787

Pochodzący z Chorwacji jezuita, matematyk i astronom Rudjer Josef Boąković (1711-87) publikuje "Theoria Philosophiae Naturalis" - pierwszy spójny opis atomowej natury świata.

[1751-1800] - 1786

Ukazuje się pierwsza instrukcja geodezyjna regulująca prace przy zakładaniu katastru gruntowego w Galicji.

[1751-1800] - 1786

Pijar Ignacy Zaborowski (1754-1803), geodeta i matematyk, pisze podręcznik do nauki geodezji "Jeometrya praktyczna" - jedna z najlepszych prac z zakresu geodezji i kartografii w drugiej połowie XVIII w.

[1751-1800] - 1785

Z inicjatywy Hugona Kołłątaja (1751-1812) wykonano pomiary Krakowa i okolic. Powstaje pierwszy plan Krakowa (Plan Kołłątajowski).

[1751-1800] - 1785

Geograf królewski Karol de Perthees (1740-1815) wykonał mapę hydrograficzną Polski.

[1751-1800] - 1785

Patent cesarza Józefa II o wykonaniu map pojedynczych gmin, a później całego państwa austriackiego; reforma dotychczasowego spisu gruntów na terenie monarchii.

[1751-1800] - 1784

Rozpoczynają się pierwsze pomiary sieci triangulacyjnej w Wielkiej Brytanii, kieruje nimi generał William Roy (1726-90). 5-milowa baza w Hounslow Heath pod Londynem mierzona jest sosnowymi łatami. W 1787 r. dokonano spektakularnych pomiarów poprzez kanał La Manche. Od 1791 r. do pomiarów baz stosowano już stalowe łańcuchy miernicze. W obserwacjach korzystano z teodolitu Ramsdena. Prace nad budową sieci prowadzono z przerwami do 1853 r. Za obliczenia i wyrównanie sieci odpowiedzialny był Alexander Ross Clarke (twórca elipsoidy o tej nazwie).

[1751-1800] - 1783

Uchwalono pruską ordynację hipoteczną.

[1751-1800] - 1783

Bracia Joseph Michel (1740-1810) i Jacques Étienne (1745-99) Montgolfier - francuscy wynalazcy, dokonali pierwszej udanej próby lotu balonem wypełnionym gorącym powietrzem.

[1751-1800] - 1782

Niemiecki profesor A.W.F. Crome publikuje "Mapę produkcji w Europie" - pierwszą mapę tematyczną, ukazującą produkcję 56 różnych towarów w Europie.

[1751-1800] - 1781

Francuski książę Alexandre Berthier (1753-1815) w czasie kampanii w Yorktown (Stany Zjednoczone) korzystał z nakładek na mapę topograficzną, na których oznaczał ruchy wojsk.

[1751-1800] - 1780

Ukazuje się instrukcja techniczna pruskiego Wyższego Urzędu Górniczego dotycząca wykonywania i przechowywania map górniczych. Zgodnie z nią każda kopalnia winna posiadać po 2 mapy powierzchniowe i części podziemnej oraz jeden przekrój pionowy.

[1751-1800] - 1780

W czasie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych Tadeusz Kościuszko prowadzi pomiary topograficzne w północnej Karolinie.

[1751-1800] - 1780

Dekret Rady Nieustającej (powołanej przez Sejm rozbiorowy) ustala sposób i warunki uzyskiwania przywileju królewskiego na wykonywanie wolnego zawodu geometry .

[1751-1800] - 1779

W Moskwie powstała Konstantynowska Szkoła Miernicza, kształcąca topografów i geodetów. W 1819 r. przekształcono ją w Konstantynowską Szkołę Pomiarową, a w 1825 r. w Konstantynowski Instytut Pomiarowy. Po kolejnych zmianach w 1930 r. wydzielono z niej Moskiewski Instytut Geodezji, Kartografii i Fotogrametrii.

[1751-1800] - 1779

Edward Troughton (1753-1835) wraz ze swym bratem rozpoczął produkcję przyrządów matematycznych. Wkrótce usamodzielnił się i założył własną wytwórnię instrumentów geodezyjnych i nawigacyjnych. Od 1926 r. prowadził ją z Williamem Simmsem. Troughton&Simms była jednym z największych producentów sprzętu geodezyjnego w Wielkiej Brytanii w XIX wieku. Z niej pochodził m.in. instrument przejściowy dla obserwatorium w Greenwich.

[1751-1800] - 1775

Sejm powołał Korpus Inżynierów Koronnych, którego zadaniem było budowanie fortec i przepraw oraz wykonywanie map topograficznych i planów do celów wojskowych. Jednym z pierwszych zadań korpusu było pomierzenie pasa granicznego z Galicją (1776). Dziełem korpusu była "Mapa hydrograficzna Polski", na której przedstawiono wyniki niwelacji 4200 polskich rzek. Był to zalążek państwowej służby geodezyjnej; zgodnie z uchwałą sejmową w czasie pokoju inżynierowie mieli zajmować się pomiaru kraju, wykonywaniem map i opisów dróg. Korpus istniał do 1790 r.

[1751-1800] - 1773

Jesse Ramsden (1735-1800), angielski projektant i producent instrumentów geodezyjnych i nawigacyjnych, jako pierwszy zastosował przyrząd do precyzyjnego i automatycznego nanoszenia podziału i opisu skali na instrumentach mierniczych. Najbardziej znane dzieło Ramsdena to tzw. Wielki Teodolit (1787), który posłużył do pomiarów triangulacyjnych pomiędzy Dover i Calais. Jego skonstruowanie zajęło trzy lata. Instrument mierzył kąty z dokładnością 1/10 sekundy, ważył około 100 kg, a koło poziome miało 90 cm średnicy.

[1751-1800] - 1773

Powołanie Komisji Edukacji Narodowej - jednego z pierwszych ministerstw do spraw oświaty w Europie.

[1751-1800] - 1771

Szkot James Watt (1736-1819), wynalazca m.in. silnika parowego, zastosował po raz pierwszy w lunecie nitki dalmiercze umożliwiające pomiar odległości.

[1751-1800] - 1771

We Freibergu (Niemcy) Gottlieb Friedrich Schubert zakłada warsztat mechaniczny "Bergmechanikus", zajmujący się produkcją urządzeń dla górnictwa. Od 1791 r. zakład produkuje teodolity i instrumenty precyzyjne. W 1950 r. fabryka zmieniła nazwę na VEB Freiberger Pracisionmechanik (od 1994 FPM Holding GmbH).

[1751-1800] - 1770

Profesor Bauernfeind z uniwersytetu w Monachium konstruuje pierwszą węgielnicę zwierciadlaną.

[1751-1800] - 1770

Francuski natematyk Joseph Louis de Lagrange (1736-1813) przedstawia teorię błędów spostrzeżeń, opartą na zasadach rachunku prawdopodobieństwa.

[1751-1800] - 1769

Powstają pierwsze szczegółowe mapy topograficzne Tatr. Wykonano je w ramach pomiarów prowadzonych przez Austriaków (tzw. zdjęcia józefińskie).

[1751-1800] - 1767-1769

Oficerowie floty rosyjskiej Kreniczyn i Lewaszew przewodzą tajnej misji geograficznej, mającej na celu pomiar Wysp Aleuckich i Alaski. Do wykonania mapy korzystali głównie z informacji pozyskanych od rdzennych mieszkańców tych terenów. Mapa miała posłużyć do weryfikacji pomiarów wykonanych przez V. Beringa.

[1751-1800] - 1767

Jezuita, profesor matematyki Aleksander Pankracy Rostan, pisze instrukcję o sposobie wyznaczania szerokości geograficznej.

[1751-1800] - 1767

Niemiecki astronom Tobjasz Mayer zaprojektował kątomierz z dwoma lunetami, umożliwiający pomiar metodą repetycyjną. W 1789 r. instrument udoskonalił francuski inżynier J.C. de Borda, stąd wzięła się późniejsza nazwa instrumentu "koło powtarzające Bordy".

[1751-1800] - 1766

Profesor Marcin Poczobutt-Odlanicki (1728-1810) określa współrzędne geograficzne Wilna na podstawie pomiarów astronomicznych przeprowadzonych w obserwatorium Uniwersytetu Wileńskiego.

[1751-1800] - 1766

Początek wielkiej akcji pomiaru gruntów w europejskiej części Rosji (ok. 3 mln km2). Mapy wykonywano w skali 1:8400, pomiary zakończono w 1885 r.

[1751-1800] - 1766

Dla kopalni węgla kamiennego w rejonie Wałbrzycha powstały pierwsze na terenie Polski mapy podziemnych wyrobisk.

[1751-1800] - 1765

Z inicjatywy podskarbiego nadwornego litewskiego Antoniego Tyzenhausa (1733-85) w Grodnie założono szkołę mierniczą.

[1751-1800] - 1765

Armia brytyjska rozpoczęła w Indiach kampanię pomiarową. W jej wyniku powstały opracowania kartograficzne "Bengal Atlas" i "Bihar Atlas".

[1751-1800] - 1765

Utworzenie Akademii Szlacheckiego Korpusu Kadetów Jego Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej, czyli Szkoły Rycerskiej (Korpusu Kadetów), przygotowującej do służby oficerskiej, w tym szkolącej adeptów w zakresie prac mierniczych i kartograficznych. Władze zaborcze rozwiązały szkołę w 1794 r.

[1751-1800] - 1764

Utworzenie przez Stanisława Augusta Poniatowskiego instytucji Geometry Jego Królewskiej Mości. Pierwsze przywileje geometry królewskiego nadawano komornikom granicznym, podkomorzym, wykładowcom matematyki i geometrii.

[1751-1800] - 1764

Sejm koronacyjny zatwierdził nowe miary obowiązujące w Polsce (łokieć, funt, garniec itd.). Miary długości to mila wielka (7407 m) i mila mała (5555 m).

[1751-1800] - 1763

We Francji ogłoszono budowę katastru dla całego kraju (Bertin). Od pomysłu odstąpiono z uwagi na liczne sprzeciwy związane z obawami zwiększenia przy tej okazji podatków.

[1751-1800] - 1763

Cesarzowa Maria Teresa nakazała przeprowadzenie pomiarów wszystkich dóbr w zasięgu monarchii Austro-Węgierskiej. Pierwsze pomiary tzw. zdjęcia józefińskie (4500 arkuszy map) zakończono w 1787 r. Druga kampania - tzw. zdjęcia franciszkańskie miała miejsce w latach 1806-69. Prace objęły m.in. tereny południowej Polski zagarnięte w wyniku rozbiorów. Mapy wykonywano w skali 1:28 800; w niewielkim stopniu korzystano w nich z triangulacji. Były to pierwsze prace topograficzne na terenie Austrii, Węgier i Czech prowadzone na taką skalę. Mapy służyły wyłącznie celom militarnym.

[1751-1800] - 1762

Francuski podpułkownik i inżynier będący na służbie u króla Augusta III - Ricaud de Tirregaille wykonał na zlecenie Komisji Brukowej plan Warszawy (12 sekcji w 48 arkuszach, skala 1:1108) na podstawie pomiarów sporządzonych przez Jakuba Fontanę.

[1751-1800] - 1762

Johann Christian Breithaupt (1736-99), mechanik hrabiego Fryderyka II, otwiera w Kassel warsztat produkujący kompasy, kwadranty i inne instrumenty. Firma istnieje do dzisiaj i jest nadal w posiadaniu rodziny Breithauptów. Breithaupt&Sohn produkuje precyzyjny sprzęt pomiarowy i geodezyjny. Jedna z najstarszych wytwórni sprzętu geodezyjnego na świecie.

[1751-1800] - 1761

Angielski zegarmistrz John Harrison (1693-1776), po 20 latach pracy skonstruował zegar, który zamiast wahadła miał sprężynę i koło balansowe, co umożliwiało pomiar czasu na morzu (niezbędny do określenia długości geograficznej). Przy okazji prac nad zegarem Harrison wynalazł bimetal i zbudował łożysko.

[1751-1800] - 1759

Francuski matematyk Johann Heinrich Lambert (1728-77) prezentuje teoretyczne podstawy rysunku perspektywicznego; sugeruje, że zasady perspektywy mogą być wykorzystywane do wykonywania map.

[1751-1800] - 1758

John Dollond (1706-61), angielski optyk, wyprodukował pierwszy teleskop achromatyczny.

[1751-1800] - 1757

Powstaje kataster "tereziański" - przepisy wydane przez cesarzową Marię Teresę regulujące funkcjonowanie katastru austriackiego.

[1751-1800] - 1757

Anglik, kapitan John Campbell (1720-80), skonstruował sekstant, ulepszoną wersję oktantu. Powiększenie limbusa do 60° umożliwiło pomiar kątów w zakresie 120°. Sekstant stał się wkrótce podstawowym przyrządem w nawigacji morskiej.

[1751-1800] - 1754

Ukazał się atlas Rosji wykonany pod kierunkiem matematyka Leonharda Eulera (1701-83). Było to pierwsze opracowanie kartograficzne przedstawiające wiernie kontury imperium rosyjskiego.

[1751-1800] - 1754

Immanuel Kant (1724-1804), filozof niemiecki, wysunął przypuszczenie, że tarcie działające podczas przypływów i odpływów może powodować zwolnienie prędkości obrotu Ziemi. Teorię tę potwierdzili ponad sto lat później Ferrel i Delaunay.

[1751-1800] - 1753

Staraniem księdza Tomasza Żebrowskiego (1714-58) na Uniwersytecie Wileńskim powstaje obserwatorium astronomicznego. Jego budowę dokończył Marcin Poczobutt-Odlanicki. W tym samym okresie powstają także obserwatoria w Poznaniu (1764) i Warszawie (1779); było to częścią planu, mającego na celu objęcie obszaru kraju pomiarami astronomicznymi dla uzyskania współrzędnych geograficznych niezbędnych do opracowań kartograficznych.

[1751-1800] - 1752

Powstała pierwsza mapa warstwicowa Francji.

[1751-1800] - 1751-1753

Pochodzący z Chorwacji jezuita, matematyk i astronom Rudjer Josef Boąković (1711-87) mierzy długość stopnia południka na północ od Rzymu. Boąković znany jest z licznych zasług dla rozwoju geodezji; opracował śrubę mikrometryczną, jako pierwszy zastosował zasady rachunku prawopodobieństwa w teorii błędów, co dało podstawy do późniejszych rozwiązań Gaussa i Legendra.

[1751-1800] - 1751

Abbe Nicholas-Luis de Lacaille (1713-62), francuski uczony, mierzy długość stopnia południka między Kapsztadem i Aurorą w Południowej Afryce. Pomiar nie uwzględniał błędów spowodowanych oddziaływaniem masywów górskich na ruch wahadła zegara. Oliczenia zweryfikował George Everest w 1820 r., a prace poprawił Thomas Maclear rozszerzając pomiary poza obszar anomalii grawitacyjnych.