Urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu, jego ojciec - Mikołaj był krakowskim kupcem, matka z domu Watzenrode - córką ławnika miejskiego w Toruniu. Po śmierci ojca (1483 r.) rodziną zaopiekował się wuj Kopernika, kanonik włocławski Łukasz Watzenrode (od 1489 roku biskup warmiński). Mikołaj uczęszczał do szkoły parafialnej przy kościele św. Jana w Toruniu, a następnie do szkoły we Włocławku, którą ukończył w 1491 roku. W tym samym roku rozpoczął studia w Akademii Krakowskiej na Wydziale Nauk Wyzwolonych. W 1495 roku opuścił Kraków i udał się na Warmię; przyjął święcenia kapłańskie. Następnie wraz ze swym bratem Andrzejem wyjechał do Bolonii, by studiować prawo kanoniczne i astronomię. Przebywał tam z krótkimi przerwami trzy lata. W 1497 roku w czasie pobytu w Polsce został przyjęty do kapituły warmińskiej i objął kanonikat fromborski. W 1500 roku Kopernik odbył praktykę w papieskiej kancelarii w Rzymie. W tym czasie wygłosił wykład matematyczny, w którym po raz pierwszy mówił o „nowej astronomii” i nowym poglądzie na ruch planet. W 1501 roku rozpoczął studia medyczne w Padwie. Doktorat z prawa kanonicznego uzyskał w 1503 roku w Ferrarze, w tym samym roku ukończył także studia medyczne. Lata 1506-12 Mikołaj Kopernik spędził w Lidzbarku Warmińskim. W 1507 roku został osobistym lekarzem i sekretarzem swego wuja biskupa Łukasza Watzenrode. Około 1509 roku napisał „Cemmentariolus” (Komentarzyki), w których na kilkunastu stronach zawarł zarys teorii heliocentrycznej. Rozprawkę rozesłał do niewielkiej grupy zaufanych uczonych. Nie przeszkodziło to, by odpisy tekstu Kopernika krążyły po całej Europie. W pracy tej w „założeniu” trzecim astronom pisze, że wszystkie sfery krążą wokół Słońca jako środka świata, a w piątym, że każdy ruch widoczny na firmamencie jest wywołany nie jego własnym ruchem, lecz ruchem Ziemi. Powstaje zarys przełomowego dzieła, jakim stało się później „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich). W 1509 roku Kopernik opublikował w Krakowie łacińskie tłumaczenie z greckiego „Listów” Teofilakta Symokatty. W następnym roku został kanonikiem i przeniósł się do Fromborka, gdzie mieściła się kapituła warmińska. W 1511 roku pełnił funkcję przełożonego kasy aprowizacyjnej, a następnie (1512-13) był kanclerzem kapituły. W latach 1510-12 Kopernik opracował mapy Warmii i Prus Królewskich. Jedną z jego ówczesnych prac było wykonanie projektu reformy ówczesnego kalendarza (1513 r.). Gdy kapituła zwolniła go z pełnionych obowiązków, kupił dom we Fromborku, w którym zbudował niewielkie obserwatorium. W tym okresie powstała pierwsza księga „De revolutionibus”. W latach 1516-19 i w 1921 roku astronom był administratorem dóbr kapituły warmińskiej w Olsztynie, a w 1517 zaproponował przeprowadzenie reformy walutowej. W efekcie dwa lata później powstała „Rozprawa o biciu monety” przedstawiona na sejmiku w Toruniu, która przekształciła się (1926 r.) w traktat „Monetae cudendae ratio”, w którym sformułował prawo ekonomiczne mówiące, że gorszy pieniądz wypiera lepszy (prawo Greshama-Kopernika). W okresie 1518-19 Kopernik zajmował się m.in. sprawami lokacji wsi, wtedy też wykonał mapę zalewu Wiślanego. Działalność Kopernika na polu kartografii objawiła się jeszcze w 1526 roku, gdy wspomagał Bernarda Wapowskiego przy opracowaniu Mapy Królestwa Polskiego i Litwy. W coraz większym stopniu uczony poświęcał się jednak obserwacjom astronomicznymi. Podczas wojny polsko-krzyżackiej (1520-21) Kopernik organizował obronę zamku olsztyńskiego, po jej zakończeniu spadł na niego obowiązek rewindykacji dóbr warmińskich zagrabionych przez Krzyżaków. W 1523 roku został też generalnym administratorem diecezji warmińskiej, w dużej mierze zajmował się wówczas finansami. W latach 1537-38 nadzorował m.in. uzbrojenie warowni we Fromborku i egzekucje testamentów. W 1537 roku król wyznaczył go jako jednego z czterech kandydatów na biskupa warmińskiego. Najważniejszym dziełem Mikołaja Kopernika było „De revolutionibus orbium coelestium” - wykład z astronomii, w którym astronom dowodził, że Ziemia obraca się wokół własnej osi, a wraz z innymi planetami wokół Słońca. Pracował nad nim przez około 20 lat, a ukończył je w 1530 roku. Z uwagi na zawarte w dziele poglądy astronom zwlekał jednak z jego opublikowaniem. Do wydania „De revolutionibus” przyczynił się Jerzy Joachim van Lauchen (Reticus) - profesor uniwersytetu w Wittenberdze, który w 1539 roku przyjechał do Fromborka, by osobiście zapoznać się z nową teorią. W 1540 roku dzięki niemu w Gdańsku ukazało się „Narratio prima” (Opowieść pierwsza), w której propagował on teorię Kopernika. W 1541 roku von Lauchen oddał dzieło Kopernika do druku w Norymberdze. Ostatecznie wydano je drukiem dopiero w 1543 roku. „De revolutionibus” zburzyło ptolomeuszowską wizję świata. Było niezgodne nie tylko z ówczesnymi poglądami naukowymi, ale także religijnymi. Przeciwko niemu byli m.in. Marcin Luter i Jan Kalwin. Kościół katolicki po soborze trydenckim umieścił dzieło Kopernika na indeksie ksiąg zakazanych (było na nim w latach 1616-1828). W kolejnych dekadach odkrycia i badania wielkich uczonych (Galileusza, Johannesa Keplera, Giordano Bruno) potwierdziły jednak słuszność teorii heliocentrycznej głoszonej przez polskiego astronoma. Teorii na tyle rewolucyjnej, że zmieniła postrzeganie świata przez człowieka i wpłynęła na rozwój wszystkich gałęzi nauki. Mikołaj Kopernik - astronom, matematyk, ekonomista i duchowny - zajął tym samym miejsce wśród najwybitniejszych ludzi w historii. Swe pracowite życie zakończył 24 maja 1543 roku we Fromborku. Oprac. JP