|
Regina Tokarczyk
Oto przedstawiony na mapie sytuacyjno-wysokościowej fragment jednego z najpiękniejszych i największych w Europie rynków miejskich (rys.1).
Rys. 1. Fragment arkusza mapy zasadniczej w skali 1:500 rejonu Rynku Głównego w Krakowie. Mapy w tej skali dla terenów miejskich nie sporządza się metodą fotogrametryczną (mapa udostępniona przez MODGiK w Krakowie)
Rys. 2. Fragment cyfrowej ortofotomapy rejonu Rynku Głównego w Krakowie (ortofotomapa udostępniona przez OPGK Sp. z o.o. w Krakowie)
Jego urody nie odda mapa kreskowa, ale wystarczy spojrzeć na barwną ortofotomapę (rys. 2). Jakież bogactwo kolorów! Co prawda, zamieszczona powyżej mapa nie jest akurat produktem fotogrametrycznym, lecz zwykłą mapą analogowa, ale przecież każdy pretekst jest dobry, aby pokazać krakowski Rynek.
Przyjrzyjmy się zatem etapom opracowania mapy ze zdjęć lotniczych metodą autogrametryczną, czyli właśnie mapy kreskowej (wektorowej), bo taki sposób przedstawiania powierzchni Ziemi dominował jeszcze do niedawna.
Zdjęcia lotnicze wykonywane są zgodnie ze sporządzonym wcześniej projektem lotu fotogrametrycznego. Rejestracja fotograficzna przebiega w szeregach (rys. 3), dla których minimalne pokrycie podłużne (między zdjęciami) wynosi 60%, a pokrycie poprzeczne (między szeregami) - 25-30%.
Rys. 3. Schemat wykonywania lotniczych zdjęć szeregowych
Stosując system GPS/INS, można wykonać zdjęcia celowane, czyli o zadanej orientacji. Przed nalotem fotogrametrycznym projektuje się i przeważnie sygnalizuje niezbędną liczbę odpowiednio rozmieszczonych punktów osnowy terenowej. Po wykonaniu i sprawdzeniu jakości zdjęć i ich zgodności z projektem lotu następuje ich uczytelnienie (rys. 4). Jest to po prostu wniesienie na powiększenia zdjęć - na podstawie wywiadu terenowego - znaków graficznych reprezentujących obiekty będące treścią wykonywanej mapy zasadniczej.
Rys. 4. Uczytelnione zdjęcie lotnicze dla opracowania mapy w skali 1:2000
Następnym etapem jest aerotriangulacja - kameralne zagęszczenie osnowy fotogrametrycznej, połączone z wyznaczeniem orientacji każdego zdjęcia. Jej celem jest dostarczenie fotopunktów potrzebnych do orientacji bezwzględnej każdego opracowywanego modelu lub dostarczenie orientacji zewnętrznej zdjęć na potrzeby tworzenia ortofotomapy. Obliczenie i wyrównanie aerotriangulacji dokonywane jest obecnie dwoma metodami:
- niezależnej wiązki (rys. 5)
- niezależnych modeli (rys. 6).
Rys. 5. Sieć aerotriangulacji - metoda niezależnej wiązki
Rys. 6. Sieć aerotriangulacji - metoda niezależnych modeli
Punkty wiążące ze sobą zdjęcia lub modele - szczegóły sytuacyjne sygnalizowane w terenie lub sztucznie na zdjęciach - po aerotriangulacji stają się fotopunktami służącymi do opracowania modeli na autografie.
Opracowanie autogrametryczne rozpoczyna się od tak zwanego strojenia zdjęć, co oznacza wykonanie orientacji wzajemnej i wpasowanie powstałego przestrzennego modelu w fotopunkty przez skalowanie i poziomowanie modelu na autografach analogowych lub orientację bezwzględną na autografach analitycznych i cyfrowych.
Kreślenie pierworysu mapy (stereodigitalizacja) rozpoczyna się od wniesienia rzeźby terenu w postaci linii szkieletowych oraz warstwic, co sprowadza się do prowadzenia znaczka na określonej wysokości tak, aby cały czas "dotykał" terenu. Ruch znaczka przenoszony jest na rysik urządzenia kreślącego. Oprócz rysowania warstwic można także zaznaczać punkty pikiet wysokościowych.
Kolejnym etapem jest wniesienie sytuacji - obserwator, osadzając znaczek mierzący na stereoskopowym modelu terenu, zgodnie z uczytelnieniem "kreśli" linie odpowiadające np.: krawędziom dachów, liniom dróg, chodników, ogrodzeń, granic działek oraz zaznacza obiekty punktowe, np.: słupy, włazy, studnie, naziemne elementy urządzeń podziemnych.
Na fotogrametrycznych stacjach roboczych pozyskiwanie danych wysokościowych wygląda nieco inaczej - punkty wysokościowe (rozproszone lub rozmieszczone w regularnej siatce) mierzone są manualnie lub automatycznie. Na ich podstawie tworzone są później warstwice lub też stosowane są inne sposoby przedstawienia rzeźby terenu.
Fragmenty mapy opracowane na podstawie pomiaru poszczególnych modeli po uzgodnieniu styków łączone są w sekcje pierworysu. Z pomiarów bezpośrednich i uzupełniających dodawane są jeszcze do niego te elementy pokrycia terenu, które z różnych przyczyn nie zostały pomierzone na stereogramach.
Następną fazą produkcji mapy jest jej opracowanie kartograficzne. Rysunek należy przedstawić w odpowiednim odwzorowaniu i kroju arkusza oraz uzupełnić nazwami, symbolami, siatką z opisem współrzędnych i informacjami pozaramkowymi. Produkt finalny poddaje się sprawdzeniu pod kątem kompletności opracowania i zgodności rysunku ze znakami umownymi obowiązującymi w odpowiedniej instrukcji, a także kontroli dokładności.
Wynikiem opracowania na autografach analitycznych i cyfrowych jest mapa numeryczna, dla której na nośniku magnetycznym zapisany jest nie tylko wektor - wynik pomiaru, ale również dane topologiczne i opisowe. Jej uzupełnieniem jest numeryczny model terenu lub numeryczny model pokrycia terenu. Baza danych mapy numerycznej pozwala nie tylko na łatwy dostęp do przechowywanych danych, ale również na przeprowadzanie na nich różnych operacji i analiz.
Dr hab. Regina Tokarczyk jest pracownikiem naukowym Zakładu Fotogrametrii i Informatyki Teledetekcyjnej Wydziału Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska AGH w Krakowie
| 
