|
Andrzej Ciołkosz
Pojęcie teledetekcja (ang. remote sensing) zostało wprowadzone na początku lat 60. ubiegłego wieku przez Evelyn L. Pruitt z Office of Naval Research. Początkowo oznaczało ono obserwację i pomiar obiektów odfotografowanych na zdjęciach lotniczych. Z czasem określeniem tym zaczęto obejmować pozyskiwanie danych o środowisku geograficznym za pomocą urządzeń rejestrujących różne zakresy promieniowania elektromagnetycznego w celu ich przetworzenia na użyteczne informacje.
Definicja teledetekcji
Słowo teledetekcja zostało utworzone w wyniku połączenia greckiego tele - daleko i łacińskiego detectio - wykrywać, ujawniać. Obecnie pojęciem teledetekcja określa się metody pozyskiwania danych o obiektach, zjawiskach i procesach zachodzących na powierzchni Ziemi za pomocą urządzeń niebędących w bezpośrednim (fizycznym) kontakcie z badanym obiektem, a także metody przetwarzania pozyskanych danych na użyteczne informacje, charakteryzujące te obiekty, zjawiska oraz procesy.
W zdalnym pozyskiwaniu danych wykorzystuje się wiele zjawisk, przede wszystkim promieniowanie elektromagnetyczne, ale także magnetyzm, grawitację, fale akustyczne oraz promieniotwórczość. Jednak pod pojęciem teledetekcji przyjęto powszechnie rozumieć tylko te metody, które wykorzystują promieniowanie elektromagnetyczne (światło, ciepło, promieniowanie mikrofalowe) jako nośnik informacji o obiektach i ich charakterystyce. Tak więc pomiary magnetyczne, grawitacyjne, elektryczne i pomiary radioaktywności - szeroko prowadzone z pokładów samolotów i satelitów - uważa się raczej za badania geofizyczne niż za teledetekcję.
Promieniowanie elektromagnetyczne jako nośnik informacji
Ograniczenie metod teledetekcyjnych tylko do rejestracji promieniowania elektromagnetycznego pociąga za sobą dalsze restrykcje. Otóż nie wszystkie długości fal emitowanych przez Słońce docierają do powierzchni Ziemi, część bowiem jest pochłaniana przez występującą w atmosferze parę wodną, dwutlenek węgla i ozon. Ten wpływ atmosfery sprawia, że w teledetekcji wykorzystuje się tylko tak zwane okna atmosferyczne, czyli te zakresy widma, z których promieniowanie bez większych przeszkód przechodzi przez atmosferę. Takie okna tworzą: promieniowanie widzialne (światło) obejmujące fale o długości 0,4-0,7 mm, krótkofalowe promieniowanie podczerwone (podczerwień fotograficzna - 0,7-1,3 mm), podczerwień środkowa (3,0-5,0 mm), podczerwień długofalowa (termalna - 8-12 mm), a także promieniowanie mikrofalowe (1-100 cm), dla którego atmosfera ziemska jest niemal przezroczysta. Zakres fal o długościach 0,3-12 mm jest nazywany widmem optycznym.
Promieniowane elektromagnetyczne docierające ze Słońca do powierzchni Ziemi jest od niej odbijane lub pochłaniane, a następnie emitowane w postaci długofalowego promieniowania podczerwonego. Zarówno promieniowanie odbite, jak i emitowane rejestrowane jest za pomocą specjalnych detektorów umieszczanych na samolotach lub satelitach.
Początki wykonywania zdjęć z lotu ptaka
Przyjmując pierwotną definicję teledetekcji, ograniczającą ją do obserwacji obiektów odfotografowanych na zdjęciach wykonywanych z lotu ptaka, można uznać, że jej początki sięgają połowy XIX w. Wtedy to Francuz Felix Tournachon, znany później pod pseudonimem "Nadar", wykonał z balonu na uwięzi pierwsze zdjęcie fragmentu Paryża. W 1859 r. pułkownik Aime Lausset z Korpusu Inżynierskiego Armii Francuskiej zrobił z balonu zdjęcia fotograficzne do wykorzystania przy sporządzaniu map topograficznych. W rok później dwaj Amerykanie (S.A. King i J.W. Black) wykonali, zachowane do dziś, pierwsze zdjęcie Bostonu.
Koniec XIX w. zapisał się w historii teledetekcji przyznaniem patentu Ludwikowi Rahrmanowi za "udoskonalony aparat do wykonywania zdjęć z lotu ptaka". Aparat ten był wystrzeliwany za pomocą rakiety i powracał na Ziemię na spadochronie. Na początku XX w., wbrew wcześniejszym teoriom, maszyna cięższa od powietrza oderwała się od Ziemi. 16 grudnia 1903 r. skonstruowany przez braci Wright samolot odbył pierwszy udany lot. Sześć lat później Wilbur Wright wykonał w pobliżu Rzymu pierwsze zdjęcie z pokładu samolotu. Włosi dali początek szerokiemu zastosowaniu zdjęć lotniczych do celów kartograficznych, wykonując na ich podstawie pierwszą mapę miejscowości Benghazi w Libii.
| 
