Definicja

Czym jest geodezja? Ogólne wyobrażenie o tej dyscyplinie nauki dają liczne encyklopedyczne i podręcznikowe definicje. Chociażby takie, jak te:

• Geodezja (greckie "dzielenie ziemi"), nauka o praktycznym zastosowaniu geometrii. Wyższa geodezja zajmuje się badaniem kształtu i wymiarów Ziemi, głównie za pomocą pomiarów stopnia, niższa zaś zajmuje się wyznaczaniem punktów na mniejszych przestrzeniach, co służy z jednej strony do sprawdzania badań z zakresu wyższej geodezji, a z drugiej do celów kartografji i topografji.
  [Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna, Wydawnictwo Gutenberga, Kraków 1929-39]
• Geodesy is the discipline that deals with the measurement and representation of the Earth, including its gravity field, in a three-dimensional time varying space.
  [Petr Vanícek, E.J. Krakiwsky, 1986]
• Geodezja to jedna z nauk o Ziemi zajmująca się wyznaczaniem jej kształtu i rozmiarów oraz sporządzaniem modelu matematycznego rzeczywistej bryły ziemskiej (również wyznaczaniem kształtu i rozmiarów tej części powierzchni Ziemi, która nie poddaje się modelowaniu, geoida), a także określaniem wzajemnego położenia punktów na wyznaczonej powierzchni.
  [Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1998]
• Geodezja [gr. datomai "dzielę"], jedna z nauk o Ziemi zajmująca się wyznaczaniem jej kształtu i rozmiarów, pomiarami całej planety lub dowolnych jej części. Zadanie geodezji w ujęciu klasycznym sprowadza się do wyznaczania położenia punktów fizycznej powierzchni Ziemi względem geodezyjnego układu odniesienia. Dawniej wyznaczanie figury Ziemi obejmowało określenie elipsoidy odniesienia (elipsoidy ziemskiej) stanowiącej przybliżenie geoidy na obszarze całej Ziemi. Praktyczne zadania geodezji obejmują pomiary topograficzne, przydatne do sporządzania map, pomiary gruntów i pomiary obiektów inżynierskich związane z procesami ich budowy i eksploatacji, dotyczą gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji o powierzchni Ziemi i obiektach z nią związanych. (...) Metody pomiarów geodezyjnych można podzielić na naziemne, realizowane przy pomocy instrumentów geodezyjnych oraz metod triangulacji, poligonizacji i niwelacji, oraz kosmiczne, w chodzące w zakres geodezji satelitarnej i wykorzystujące oprócz sztucznych satelitów także naturalne obiekty kosmiczne (np. pozagalaktyczne radioźródła) (...) Geodezja jest jedną z najstarszych nauk. Właściwa nazwa, związana z przedmiotem geodezji etymologicznie i historycznie, to geometria, czyli mierzenie Ziemi (gr. ge 'Ziemia', metrein 'mierzyć'). Nazwy geometria (geometria praktyczna) w tym znaczeniu używano w wielu krajach, także w Polsce, przez długie stulecia , także w Polsce (jeometria, jeometria praktyczna czy geometra - uprawiający zawód mierniczego). (...) Wiele zadań geometrii praktycznej w przeszłości sprowadzało się do dzielenia większych obszarów Ziemi na mniejsze (stąd nazwa geodezja).
  [Wielka Encyklopedia PWN, Warszawa 2002]

Cornelius de Jode "De Quadrante Geometrico Libellus...", 1594 r.

Jak widać, im bliżej naszych czasów, opisy są coraz bardziej wyszukane. Są też coraz obszerniejsze. W 27-tomowej Encyklopedii Gutenberga sprzed 60 lat hasło geodezja zajęło zaledwie 100 słów. W 23-tomowej Wielkiej Encyklopedii PWN z 2002 r. potrzeba już ich było ponad dwa tysiące. Każda z tych definicji jest oczywiście prawdziwa i mówi w gruncie rzeczy o tym samym. Warto jednak przytoczyć chyba najbardziej elegancką i wyjątkowo pojemną klasyczną definicję geodezji, autorstwa niemieckiego uczonego Friedricha Roberta Helmerta, który w 1880 r. napisał:
"Die Geodäsie ist die Wissenschaft von der Ausmessung und Abbildung der Erdoberfläche", czyli Geodezja to nauka o pomiarze i odwzorowaniu powierzchni Ziemi.

Jednak każde, nawet te najbardziej rozbudowane, encyklopedyczne hasła pozwalają ledwie na ogólne opisanie zagadnienia. By dowiedzieć się czegoś więcej, trzeba sięgnąć po fachową książkę albo poszukać informacji w powszechnym dzisiaj internecie.

Geodezja pozwala bowiem na zrealizowanie się w rozlicznych dyscyplinach, niekiedy zaskakująco odległych od niej samej. W przejrzysty sposób ilustruje to drzewo-schemat zaprezentowane swego czasu przez prof. Petra Vanicka z uniwersytetu w Nowym Brunszwiku.

Co najważniejsze, drzewo to cały czas się rozrasta. Świadczą o tym nowe obszary działania geodezji z wielkim powodzeniem korzystającej z technologii, które narodziły się dopiero w drugiej połowie XX wieku i szybko stały się samodzielnymi dyscyplinami nauki. Dotyczy to m.in. teledetekcji, GPS i systemów informacji przestrzennej, skupiających w sobie najnowocześniejsze rozwiązania z zakresu rejestrowania i przetwarzania obrazu, nawigacji satelitarnej, informatyki i komunikacji. Już samo to powinno być najlepszą zachętą do tego, by bliżej zainteresować się dziedziną, której na imię geodezja.

Opracowanie Jerzy Przywara, 2006