Małżeństwo interdyscyplinarne

Katarzyna Pakuła-Kwiecińska: Czy tematy omawiane podczas warszawskiej konferencji odpowiadają temu, co na świecie dzieje się w geodezji inżynieryjnej?

Adam Chrzanowski: Pół na pół. Różnorodność tematów była duża, a poziom referatów bardzo zróżnicowany: od wysokiego do trochę za niskiego jak na standardy światowe. W sumie jesteśmy ogromnie zadowoleni z przyjazdu, bo odnowiliśmy kontakty osobiste zarówno z seniorami polskiej geodezji, jak i młodą kadrą naukowców. Szczególnie spotkanie i dyskusje z prof. Bogdanem Neyem i prof. Witoldem Prószyńskim zasługują na podkreślenie.

Jakie zagadnienia wyróżniały się in plus?
ACh: Dwa, trzy referaty na najwyższym poziomie dotyczyły teorii estymacji niewiadomych wyrównania metodą najmniejszych kwadratów. Kilka referatów zajmowało się skanowaniem laserowym, co też jest tematem popularnym na świecie. Jak na konferencję poświęconą geodezji inżynieryjnej, zabrakło opracowań na temat spektakularnych zastosowań w przemyśle. Te, które przedstawiono, nie uwzględniały obecnych trendów, czyli multidyscyplinarności.

Jak oceniają państwo perspektywy geodezji inżynieryjnej? Czy teraz, kiedy instrumenty są bardzo dokładne, a aparat obliczeniowy ma prawie nieograniczone możliwości, geodeci są jeszcze potrzebni?
Anna Szostak-Chrzanowski: Łatwa obsługa instrumentów nie oznacza, że pomiarami może zajmować się osoba, która umie tylko nacisnąć guzik startowy. Żeby wybrać prawidłowe technologie i dobrze zaprojektować pomiar, potrzebny jest geodeta, i to taki, który rozumie funkcjonowanie mierzonego obiektu.

Ale systemy monitorowania są teraz tak inteligentne, że w czasie rzeczywis­tym same informują SMS-ami o niepokojących wynikach pomiarów. Do czego jest tu potrzebny geodeta?
ACh: Do wytłumaczenia, gdy coś zaczyna dziać się niezgodnie z przewidywaniami. Na przykład przy monitorowaniu odkształceń ten automatyczny system będzie przysyłał miliony obserwacji, które niekoniecznie muszą być poprawne. Osoba bez odpowiedniego przygotowania, nawet z tym samym oprzyrządowaniem, nie zdaje sobie sprawy z wpływu na pomiar różnych dodatkowych czynników, choćby refrakcji atmosferycznej. W konsekwencji na ślepo bierze te miliony obserwacji do interpretacji i wyciąga błędne wnioski. Ja wolę otrzymać informację dotyczącą tylko kilku, ale dobrze wybranych punktów i wiedzieć dokładnie, o ile ich pozycje różnią się od wartoś­ci zaprojektowanych.

ASCh: W pomiarach deformacji ważna jest też identyfikacja niestabilnych punktów odniesienia. Dla inżyniera górnictwa czy inżyniera budowlanego pewne punkty odniesienia mogą się wydawać stabilne. Natomiast dla geodety, który rozpatruje wielkości milimetrowe, nawet najmniejsze przesunięcia punktów odniesienia mogą istotnie wpływać na wynik. Dlatego konieczna jest współpraca między inżynierami różnych specjalności.

ACh: W Polsce jest tak wielu geodetów, że nie powinno się dopuszczać do tego, aby ich pracę wykonywały osoby bez podstawowej znajomości geodezji. Odmienna sytuacja panuje w Kanadzie. W kraju, który ma podobną do Polski liczbę ludności i 30 razy większą powierzchnię, absolwentów kierunku geodezja jest około… 80 rocznie.

Czyli geodetów brakuje?
ACh: Tak i w przemyśle przyjęło się, niestety, że wystarczy znajomość obsługi instrumentu, żeby dostać pracę geodety.

ASCh: Z praktyki wiemy, jak to wygląda, gdy pomiary prowadzą inżynierowie o innym wykształceniu kierunkowym, bez szerszej wiedzy geodezyjnej.

ACh: W Kanadzie w ogóle nie występuje problem uprawnień zawodowych. Jedynie zagadnienia katastralne wymagają posiadania licencji geodety gwarantującej znajomość prawa. Natomiast o zatrudnieniu w geodezji inżynieryjnej decyduje wyłącznie zleceniodawca, a większość prac wykonują technicy, nie inżynierowie.

Nad jakim zagadnieniem obecnie państwo pracują?
ACh: Interesuje nas interdyscyplinarne podejście do pomiarów odkształceń, co wynikało z naszego referatu. Myślimy nie tylko o tym, jak pomierzyć, ale po co i komu ma to służyć. Teraz naszym głównym tematem jest badanie deformacji górotworu na terenach górniczych i na polach wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego.

ASCh: Wiele projektów związanych z wydobyciem minerałów, ropy naftowej i gazu już zakończyliśmy, nad innymi jeszcze pracujemy. Problemy deformacji rozpatrywane bez uwzględnienia wszystkich wpływających na nie czynników mogą wydawać się stosunkowo proste. Jednak na przykład pokłady gazu ziemnego mogą być zlokalizowane na dalekiej północy, gdzie panują zupełnie inne warunki niż na mniejszych szerokościach. Najnowszym zagadnieniem jest wydobycie gazu łupkowego metodą szczelinowania. Obecnie w Kanadzie już połowa wydobytego gazu pochodzi z wydobycia tą metodą. Polska dopiero zmaga się z tym problemem i w związku z tym pojawiają się różne oceny, podejścia i wątpliwości.

Czy rzeczywiście ten rodzaj eksploatacji powoduje tak poważne szkody w środowisku, jak to przepowiadają jej przeciwnicy?
ASCh: Firmy wydobywcze twierdzą, że absolutnie nie (śmiech). Zaprojektowaliś­my system pomiarowy dla terenu kopalni soli i potasu działającej na głębokości około 750 metrów, pod którą na głębokoś­ci 1500-2000 metrów wydobywany jest gaz ziemny metodą szczelinowania. Wyniki pomiarów powinny wskazać, czy zaobserwowane osiadanie wynika tylko z eksploatacji minerałów, czy jest także spowodowane wydobyciem gazu.

ACh: Musieliśmy w tym celu opracować metodę separacji obu tych wpływów.

ASCh: I określić zasięgi wpływów, bo one znacznie się od siebie różnią. Geodeta dysponujący odpowiednio dokładnymi instrumentami i metodami opracowania wyników musi na takim obiekcie współpracować z górnikami, i tymi od minerałów, i tymi od gazu.

Kto w Kanadzie inspiruje i zleca takie badania?
ACh: Głównym sponsorem jest przemysł i tak było w przypadku tej konkretnej kopalni. Ale są też instytucje rządowe, które przydzielają fundusze na badania naukowe na podstawie wnios­ków złożonych przez naukowców i oceny recenzentów, na ile proponowany projekt jest ważny dla przemysłu.

ASCh: I ma odpowiedni poziom naukowy...

Pełna treść wywiadu w kwietniowym wydaniu GEODETY