NIK: Sądy opieszale wprowadzają zmiany w księgach wieczystych

Opieszałość w rejestracji wniosków o założenie księgi wieczystej oraz o wpis w kw może zagrażać bezpieczeństwu obrotu nieruchomościami. Choć dotyczy ona 5 proc. badanych przez Najwyższą Izbę Kontroli spraw, to już w przypadku Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa wynosi aż 38 proc.

Jak czytamy w raporcie NIK, sądy nie przestrzegają również terminu nanoszenia w kw stosownej wzmianki o wpłynięciu wniosku o dokonanie wpisu. Może to mieć wpływ na bezpieczeństwo transakcji. Takie zaniedbanie stwierdzono w 6 proc. badanych spraw.
Księgi wieczyste muszą zawierać aktualne dane dotyczące nieruchomości, jej właścicieli, obciążeń itp. Pewność, że informacje w księgach są aktualne i prawdziwe gwarantuje, że obrót nieruchomościami jest bezpieczny. Gdy do sądu wpływa wniosek o zmianę wpisu, powinien być niezwłocznie zarejestrowany, a w księdze powinna być odnotowana wzmianka, że taki wniosek wpłynął (niezależnie od tego, czy i kiedy ostatecznie zmieni się zapis w księdze). Tym samym informuje się wszystkich zainteresowanych, że obecny stan prawny nieruchomości może się zmienić. Największe stwierdzone przez Izbę opóźnienie w tej kwestii wynosiło 298 dni (wobec przewidzianego przepisami czasu na tę czynność – 1 dzień) i dotyczyło Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyków.

Mimo pewnej poprawy sprawności rozpoznawania przez sądy wniosków o założenie lub wpis do księgi wieczystej, wzrosła liczba spraw niezałatwionych – oceniają inspektorzy NIK. Wina nie leży jednak wyłącznie po stronie sądów. Większość z nich pracuje coraz sprawniej, chociaż w wielu wydajność pracy jest niewystarczająca. Główną przyczyną jest bowiem lawinowy wzrost spraw. W niektórych sądach nie było też wystarczającej liczby sędziów.

Opieszałość w rozpatrywaniu można zaobserwować w sprawach o wpisanie do księgi jako właściciela nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Ustawodawca nałożył na SP i samorządy obowiązek złożenia wniosku do sądu o wpisanie ich praw własności we wszystkich przypadkach, gdzie tego jeszcze nie dokonano, a nieruchomość faktycznie do nich należy. Sąd ma miesiąc na rozpatrzenie sprawy. NIK stwierdziła, że terminu tego nie dochowano aż w ponad 30 proc. badanych spraw.

Zdaniem NIK wdrożenie Projektu Nowej Księgi Wieczystej usprawniło i przyspieszyło wydawanie odpisów z kw oraz poprawiło możliwość wglądu do kw. Daje ono również możliwości poprawy pracy sądów, ale nie jest czynnikiem gwarantującym taką poprawę. Komputeryzacja i automatyzacja może pomóc osiągnąć ten cel. Równocześnie ważne jest jednak zapewnienie odpowiedniej do wpływu spraw wydajności pracowników, jak też zwiększenie ich liczby. Izba zwróciła też uwagę na wysoką awaryjność systemu informatycznego wykorzystywanego do prowadzenia ksiąg wieczystych i niejednokrotnie długie terminy usuwania awarii. To także wpływa na przedłużenie czasu rozpatrywania spraw.

Inspektorzy NIK zbadali dokumenty 38 sądów rejonowych i Ministerstwa Sprawiedliwości z lat 2001-2008.