Kartografowie o II wydaniu „Atlasu Śląska Dolnego i Opolskiego”

Tematem drugiego w tym semestrze zebrania otwartego w Katedrze Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego było II wydanie „Atlasu Śląska Dolnego i Opolskiego”. O atlasie, jak i przygotowaniach do jej wydania opowiadał prof. Władysław Pawlak z Zakładu Kartografii Uniwersytetu Wrocławskiego

Największym wyzwaniem całego przedsięwzięcia okazało się zdobycie funduszy na realizację projektu. O ile poprzednie wydanie z 1997 roku uzyskało grant z Komitetu Badań Naukowych, o tyle w przypadku II wydania dofinansowanie z niejasnych przyczyn nie zostało przyznane. Brak zainteresowania atlasem wykazały także władze Uniwersytetu Wrocławskiego, mimo iż wsparły one poprzednie wydanie. Co więcej, decyzją władz uczelni znacząco ograniczono zatrudnienie w Pracowni Atlasu Śląska Dolnego i Opolskiego, a całą specjalnie powołaną do wydania publikacji jednostkę planowano zlikwidować. Dzięki staraniom prof. Pawlaka większość pieniędzy na realizację projektu obiecały urzędy marszałkowskie województw dolnośląskiego i opolskiego. Łączny koszt wydania atlasu wyniósł 285 tys. zł przy nakładzie 2800 egzemplarzy. Większość z nich trafiła do szkolnych, gminnych oraz powiatowych bibliotek na terenie województw dolnośląskiego i opolskiego, co było częścią umowy ze sponsorami projektu. Publikacja ta, w przeciwieństwie do poprzedniego wydania, nie jest powszechnie dostępna w sprzedaży księgarskiej.

Spore trudności związane były także z opracowaniem treści atlasu. Problemem było przede wszystkim zdobycie z GUS aktualnych danych dotyczących działalności gospodarczej, gdyż mogły być one udostępnione tylko jako informacja poufna i płatna.

Omawiając różnice między dwoma wydaniami Atlasu Śląska Dolnego i Opolskiego prof. Pawlak podkreślił, iż nowsza publikacja została w całości opracowana techniką komputerową. Mapy wykonane zostały w programie CorelDraw i Freehand, zaś część z nich (szczególnie mapy statystyczne) przygotowywano także za pomocą aplikacji MapInfo. Dla porównania, w I wydaniu 53% map wykonano metodą analogową. Sporo pracy redaktorom atlasu przysporzyła także reforma administracyjna z 1999 roku, gdyż z uwagi na zmiany granic województw, należało do nowego wydania dodać treść tematyczną dla kilku gmin. Poza tym uaktualniono treść wielu map. Jak podkreślił prof. Pawlak, porównując te same tablice z dwóch wydań atlasu, można zauważyć ciekawe procesy społeczne i gospodarcze. Przykładem mogą być m.in. mapy prezentujące urbanizację ekonomiczną, przyrost rzeczywisty, saldo migracji , wielkość upraw, dostępność komunikacyjną oraz eksploatację węgla w kopalni Turoszów. Oprócz samej aktualizacji danych, zmieniony został układ graficzny wybranych tablic. Dotyczy to np. mapy hipsometrycznej, mapy bezrobocia oraz planszy „Budżety gmin i opieka społeczna”.

Nowsza publikacja posiada ponadto bogatszą treść. O ile w pierwszym wydaniu (1997 r.) zamieszczono 117 tablic i 487 map, to w drugim (2008 r.) były już 123 tablice i 503 mapy. Do najciekawszych dodanych tematów zaliczyć należy plansze prezentujące zagadnienia związane z katastrofalną powodzią, jaka nawiedziła dorzecze Odry w 1997 roku (3 tygodnie po opublikowaniu I wydania). Opracowano m.in. mapę dawnego biegu Odry (z 1911 roku), mapę wielkości opadów w lipcu 1997 roku oraz arkusze w skali 1:50 000 prezentujące zasięg trzech największych powodzi wzdłuż Odry (z 1854, 1903 i 1997 roku), a także obszary potencjalnego zagrożenia powodziowego. Do nowych zaliczyć należy także mapę wilgotności gleb, wylesień, międzywojewódzkich powiązań społecznych i gospodarczych oraz syntetyczna mapę gospodarczą obu województw.

JK