Pakiet 5 ustaw dotyczących reformy nauki w Polsce

Na dzisiejszym posiedzeniu rządu (2 grudnia) Rada Ministrów przyjęła m.in pakiet 5 ustaw wprowadzających reformę nauki przygotowywaną przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pakiet obejmuje m.in. zasady finansowania nauki i powołanie nowego ciała opiniodawczego.

Pierwsza ustawa dotyczy nowego sposobu finansowania badań naukowych w Polsce, które mają być opłacane z kilku źródeł, w tym z Narodowego Centrum Nauki (NCN) i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR). Zakłada się także powołanie nowego ciała opiniodawczego przy ministrze nauki – Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych, mającego oceniać te jednostki. W wyniku oceny, będą one klasyfikowane do jednej z trzech kategorii: A – poziom wiodący w skali kraju, B – poziom akceptowalny z rekomendacją wzmocnienia działalności naukowej oraz C – poziom niezadowalający. Ośrodki zakwalifikowane do kategorii C nie otrzymają dotacji.

Projekt ustawy o instytucjach badawczych zakłada, że dotychczasowe jednostki badawczo-rozwojowe zostaną przekształcone w instytuty badawcze (w pierwszej kolejności tylko najlepsze), podlegające ścisłym zasadom kontroli oraz systematycznemu audytowi. Ich podstawowym celem będzie realizowanie badań i prac rozwojowych na potrzeby gospodarki. Do zadań instytutów należeć będzie także transfer technologii i przystosowywanie wyników do oczekiwań przemysłu.

Kolejna propozycja dotyczy wyposażenia NCBiR w skuteczne narzędzia do realizacji polityki państwa w zakresie finansowania badań mających strategiczne znaczenie dla rozwoju i bezpieczeństwa Polski. Zasadą działania Centrum ma być pełna transparentność podejmowanych decyzji finansowych. Instytucja ma służyć jako katalizator zmian w obszarze współpracy nauki i przemysłu. Chodzi o udział przedsiębiorców zarówno w ogłaszanych konkursach, jak i w finansowaniu niektórych zadań Centrum.

Ustawa o Narodowym Centrum Nauki (którego siedziba znajdzie się w Krakowie), tworzy finansowaną ze środków publicznych i niezależną politycznie instytucję zarządzaną przez naukowców i przyznającą granty badawcze we wszystkich obszarach nauki. Rozwiązanie takie stosowane jest na całym świecie i zapewnia podwyższenie jakości prac naukowych oraz sprzyja przejrzystości przyznawania środków finansowych. NCN, w odróżnieniu od NCBiR, będzie udzielać finansowania na badania podstawowe. 15% środków na granty NCN przeznaczy na badania prowadzone przez początkujących naukowców.

Ostatnia ustawa dotyczy funkcjonowania Państwowej Akademii Nauk. W wyniku wprowadzanych zmian akademia ma stać się prekursorem zmian jakościowych w polskiej nauce.

Projekt przyszłorocznego budżetu przewiduje nakłady na naukę w wysokości 5,6 mld zł, co przełożyłoby się na wzrost środków o 29%.

Źródło: KPRM