Geografia biblijna – odkrywanie fascynujących tajemnic

Dlaczego Ziemię Świętą, dokładniej Jerozolimę, nazywa się Pępkiem Świata, a wyobrażenie pępka znajduje się w Bazylice Grobu Pańskiego? Czy to prawda, że elementy geografii i kartografii biblijnej obecne są w „Pieśni nad pieśniami”, która opowiada o ciele pięknej, młodej dziewczyny i o ciele mężczyzny, ale jednocześnie – posługując się pojęciami anatomicznymi – opisuje topografię Ziemi Świętej?

Geografia i kartografia biblijna są ważne nie tylko dla pielgrzymów udających się do Ziemi Świętej, ale dla wszystkich ludzi, także niewierzących, jako element dziedzictwa. W Centrum Kulturalnym Ojców Barnabitów w Warszawie trwa właśnie I Sympozjum Geografii i Kartografii Biblijnej zatytułowane „Aktualne problemy geografii i kartografii biblijnej” zorganizowane pod honorowym patronatem ks. arcybiskupa Kazimierza Nycza, metropolity warszawskiego. To pierwsze z serii planowanych spotkań jest świetną okazją do zapoznania się świata kartograficznego ze światem biblistów. Jak podkreślił inicjator sympozjum dr hab. Adam Linsenbarth (IGiK w Warszawie), wymiar przestrzenny wydarzeń biblijnych jest nie mniej ważny niż wymiar czasowy (obejmujący okres od dwóch tysięcy lat przed Chrystusem do I-II wieku po Chrystusie). Wspomniał też pierwszą polską publikację o tej tematyce, „Geografję Ziemi świętej” Wincentego Pola, która ukazała się w roku 1864 r. i której autor nigdy nie był na opisywanych terenach.

Przewodniczący Stowarzyszenia Polskich Biblistów ks. prof. dr hab. Waldemar Chrostowski (UKSW w Warszawie) przedstawił ziemie biblijne w aspekcie geografii teologicznej. Pojęcie krajów biblijnych obejmuje, poza Ziemią Świętą, także Mezopotamię, Azję Mniejszą, Afrykę Północną, a nawet Hiszpanię, półwysep Apeniński i wreszcie Grecję. Geografia teologiczna jest kierunkiem geografii biblijnej, która ma swoje początki w wieku XIX i wiąże się z wyprawami Napoleona na Bliski Wschód. Za wojskiem udali się tam historycy, geografowie, archeolodzy, geolodzy, prowadząc badania, dla których często punktem oparcia była Biblia. W badaniach tych chodzi nie tylko o czysto geograficzne studium terenu, lecz o odkrywanie i ukazywanie środowiska wydarzeń biblijnych. Co ciekawe, wiedza ta może mieć także znaczenie praktyczne. W czasie słynnej wojny 6-dniowej zasadniczą rolę w strategii zwycięstwa Izraela nad Egiptem odegrali kartografowie i geografowie biblijni, wskazując desantowi izraelskiemu te miejsca, które są wzmiankowane w Biblii jako miejsca zaopatrzone w wodę. Oprócz środowiska wydarzeń biblijnych geografia biblijna ukazuje aspekty, które są ważne jako składniki przesłania Biblii.

Badania geografii biblijnej idą zasadniczo w trzech kierunkach i obejmują: geografię fizyczną (żaden inny region świata nie jest znany tak dobrze), geografię historyczną (ukazuje zależności i związki pomiędzy położeniem i ukształtowaniem obszaru a jego dziejami) oraz bardzo dyskusyjną, ale jednocześnie bardzo ważną geografię teologiczną. Wiele informacji podanych w Biblii ma bowiem nie tylko wartość historyczną, geograficzną czy topograficzną. Nie chodzi w nich więc tylko o zainteresowanie przestrzenią i czasem, ale o zgłębianie wydarzeń oraz ich podtekstu w perspektywie religijnej, teologicznej – podkreślił ks. prof. Waldemar Chrostowski.

W sesjach przedpołudniowych sympozjum zarysowana została płaszczyzna działania geografów i kartografów biblijnych, czyli aktualny stan geografii i kartografii biblijnej. Na przykład ks. dr hab. Dariusz Kotecki (UMK w Toruniu) bardzo ciekawie przeszedł od geografii do teologii, opowiadając o mapie z Madaby, unikatowej mozaice pokazującej Ziemię Świętą z Jerozolimą w centrum. Dr hab. Adam Linsenbarth zajął się atlasami biblijnymi. Przedstawił analizę porównawczą zakresu czasowo-przestrzennego i tematycznego atlasów biblijnych oraz ocenę stanu aktualnego kartograficznej prezentacji terenów Ziemi Świętej. Ponieważ do badań tego regionu wykorzystuje się najnowsze technologie, w sesjach popołudniowych zaplanowano omówienie nowych trendów i perspektyw kartografii biblijnej. Uwzględniono m.in. nazewnictwo, materiały źródłowe, by przejść wreszcie do koncepcji czasowo-przestrzennego systemu informacji o wydarzeniach biblijnych, a nawet do metod projektowania animacji czasowo-przestrzennych. Przykładem takiego opracowania przestrzennego może być przelot na Doliną Jordanu od Zatoki Akaby przez Morze Martwe i Morze Galilejskie pokazany przez Adama Linsenbartha na samym początku spotkania.

Organizatorami sympozjum są: Instytut Geodezji i Kartografii w Warszawie, Stowarzyszenie Biblistów Polskich przy współpracy z Sekcją Biblijną Wydziału Teologicznego UKSW w Warszawie, Zakład Egzegezy i Teologii Biblijnej Wydziału Teologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wśród gości znaleźli się m.in. podsekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury Piotr Styczeń, wiceprezes GUGiK dr Adam Iwaniak, geodeta województwa mazowieckiego Krzysztof Mączewski, zastępca dyrektora Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy Małgorzata Naimska, przewodnicząca PTFiT prof. Aleksandra Bujakiewicz, prof. Andrzej Makowski oraz wiceprezes SGP dr Andrzej Pachuta.

Więcej na temat „Geografji Ziemi świętej” Wincentego Pola w czerwcowym, a na temat sympozjum – w lipcowym GEODECIE

Katarzyna Pakuła-Kwiecińska