W stulecie wydania „Atlasu geograficznego” Eugeniusza Romera

Stulecie pierwszego wydania Atlasu geograficznego Eugeniusza Romera było znakomitą okazją do zorganizowania dziś (9 maja) uroczystego seminarium poświęconego tej ważnej dla naszej kartografii publikacji i do wspomnień o jej autorze, wybitnym polskim kartografie, twórcy polskiej kartografii szkolnej.

Inicjatorem spotkania, które odbyło się w gmachu Biblioteki Narodowej, był prof. Jacek Pasławski, kierownik Katedry Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego. Podkreślił on jednak, że nie mogłoby się ono odbyć, gdyby nie starania kilku instytucji i wydawnictw. Oprócz Katedry Kartografii UW w jej organizacji brały bowiem udział Zakład Zbiorów Kartograficznych Biblioteki Narodowej PPWK im. E. Romera, Wydawnictwo Nowa Era, a także Główny Urząd Geodezji i Kartografii oraz Stowarzyszenie Kartografów Polskich.

Sesja referatowa rozpoczęła się od przypomnienia Lwowa przełomu XIX i XX wieku, miasta, które miało niewątpliwy wkład w rozwój kultury polskiej. W tamtych czasach było centrum naukowym i kulturalnym życia Polaków, a jego wpływy wykraczały daleko poza zabór austriacki. Zdaniem dr. Bogdana Horodyskiego kontekst historyczno-regionalny ziem polskich miał ogromny wpływ na twórcę Atlasu, jak i na jego dzieło. Tu powstała bowiem koncepcja tej publikacji i tu Atlas został wydany.
Z kolei o tym, jak ważna dla rozpoczęcia prac nad Atlasem była wiedeńska wystawa pomocy szkolnych w 1903 r., mówiła dr Beata Konopska z PPWK. Interesująca była jej „Historia zapisana w stopce redakcyjnej” pokazująca kolejne miejsca druku Atlasu, a zarazem losy polskiego przemysłu kartograficznego. Druk pierwszego i drugiego wydania miał miejsce w Wiedniu, edycje okresu międzywojennego drukowane były przez Książnicę-Atlas we Lwowie, XIII wydanie zniszczyła II wojna światowa, produkcję powojenną realizowano we Wrocławiu, gdzie wydawcą była przeniesiona ze Lwowa najpierw prywatna, a następnie znacjonalizowana Książnica-Atlas. Ostatnim wydawcą Atlasu był wrocławski Wydział Produkcyjny Państwowego Przedsiębiorstwa Wydawnictw Kartograficznych.
Podczas sesji przedstawiono też referaty o koncepcji dydaktycznej podręcznika i atlasu, a także o Atlasie z punktu widzenia kartografa. Natomiast o wkładzie Eugeniusz Romera i jego szkoły w rozwój polskiej kartografii interesująco mówił prof. Władysław Pawlak z Uniwersytetu Wrocławskiego, niewątpliwie znawca kartografii romerowskiej. Ważne było również wystąpienie przygotowane przez Barbarę Przyłuską i Zbigniewa Kolka zawierające zestawienie kolejnych wydań Atlasu w zbiorach krajowych bibliotek, a także przegląd piśmiennictwa na temat Atlasu przygotowany przez Jerzego Ostrowskiego.

Wszystkie referaty wraz z przewodnikiem do wystawy zostały opublikowane w pierwszym tomie Biblioteki Przeglądu Kartograficznego. Przypomniano w nim również artykuł Eugeniusz Romera na temat 10. wydania Małego atlasu geograficznego oraz informację wydawniczą z 1928 roku.
Z okazji rocznicy wydawnictwo Nowa Era przygotowało reprint Geografii dla klasy pierwszej szkoły średniej z Atlasem geograficznym w unikalnym nakładzie zaledwie 500 egzemplarzy. Jest to pierwszy reprint całego atlasu wraz z podręcznikiem. Przedstawiciele Nowej Ery zaprezentowali etapy produkcji reprintu, a prezes wydawnictwa Magdalena Duszyńska-Walczak wręczyła pamiątkowe egzemplarze Atlasu uczestniczącym w seminarium przedstawicielom rodziny głównego bohatera spotkania – p. Helenie Romerowej i Piotrowi Romerowi.

Dopełnieniem dwóch sesji referatowych była interesująca wystawa przygotowana przez dr. Bogdana Horodyskiego z Katedry Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego przy współpracy Barbary Przyłuskiej, kierownika zbiorów kartograficznych Biblioteki Narodowej. W kilkunastu gablotach zebrano kolejne wydania Atlasu (oryginały), prezentując jego ewolucję; ukazywał się on bowiem przez ponad pół wieku – aż do 1964 roku.

W spotkaniu uczestniczyła m.in. Jolanta Orlińska, główny geodeta kraju, która przy tej okazji wręczyła złote odznaki „Za zasługi dla geodezji i kartografii” dr Joannie Bac-Bronowicz, prof. Mieczysławowi Sirko oraz prof. Jerzemu Mościbrodzie.
Prof. Sirko z UMCS w Lublinie, podkreślił, że obchody 100-lecia wydrukowania Atlasu to ważne wydarzenie zarówno dla środowiska kartografów, jak i edukacji narodowej i zaproponował, aby 9 maja ustanowić dniem kartografa.

Więcej o seminarium w czerwcowym numerze GEODETY.

AW