Świecimy coraz jaśniej. Raport o zanieczyszczeniu światłem w Polsce

Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk i grupa ekspercka Light Pollution Think Tank opublikowały raport, który kompleksowo diagnozuje stopień zanieczyszczenia światłem w Polsce (stan na 2022 rok). Zgodnie uzyskanymi wynikami, w porównaniu z dekadą 2012–2021, Polska była jaśniejsza o 6%. Raport dostępny jest on-line.

Zanieczyszczenie światłem wywiera silną presję na zdrowie ludzi i środowisko naturalne. W 2022 roku niebo skażone nadmiernym światłem znajdowało się nad głowami wszystkich Polek i Polaków, a dla 20% z nich było zbyt jasne, aby poczuli, że nastała prawdziwa noc. Niska świadomość społeczna zanieczyszczenia światłem w połączeniu z niekontrolowanym rozświetleniem nocy pozwalają przypuszczać, że problem będzie się nasilał.

Podstawą raportu są wskaźniki ilościowe mówiące o ilości światła emitowanego w niebo (w kosmos) oraz o jasności nocnego nieba. Analiza danych satelitarnych wykazała, że względem okresu referencyjnego w 2022 r. pojaśniało niemal 25% powierzchni Polski, a spadek radiacji zaobserwowano tylko na 5,2% obszaru. Zmiany na pozostałej części były zbyt małe, aby uznać je za istotne statystycznie.

Suma świateł (suma obszarowa wartości radiacji ze wszystkich pomiarów na zadanym terytorium) w Polsce w 2022 roku osiągnęła największą wartość w historii obserwacji. Za 10% tej wartości odpowiada zaledwie pięć gmin: Warszawa, Łódź, Kraków, Gdańsk i Poznań. Zaobserwowano także punktowe źródła zanieczyszczenia, takie jak węzły drogowe, centra logistyczne oraz szklarnie, które były najjaśniejszymi miejscami w kraju. Szklarnie znajdujące się w miejscowościach Głoczakowice-Zdrój, Brzezie, Boguchwała, Mączniaki i Nowe Izdebno emitowały światło o dużo większej radiacji niż wartość zaobserwowana w okolicy placu Defilad w Warszawie, będącego najjaśniejszą lokalizacją na obszarze miejskim.

W raporcie wykazano także, że zanieczyszczenie światłem nie jest interpretowane w polskim systemie prawnym jako zagrożenie. Obowiązujące w 2022 roku przepisy albo nie odzwierciedlały problemu nadmiarowego światła, albo ograniczały się jedynie do rekomendacji i zaleceń, które nie były obligatoryjne. Ochrona naturalnej nocy miała charakter nieformalny i wynikała z działań oddolnych. Ponadto zanieczyszczenie światłem nie jest monitorowane przez żadną z państwowych służb – w 2022 roku obserwacje były wykonywane przez uczelnie i instytucje naukowe oraz organizacje pozarządowe.

Integralną częścią raportu jest analiza rozwiązań prawnych mogących służyć przeciwdziałaniu zanieczyszczeniu światłem oraz zestawienie działań polskich instytucji, organizacji i samorządów badających i chroniących naturalne środowisko nocy.

Źródło: Light Pollution Think Tank (2023). Zanieczyszczenie światłem w Polsce. Raport 2023. Kotarba A.Z. (red.) Wydawnictwo Centrum Badań Kosmicznych PAN, Warszawa