Astronauci pomogli stworzyć mapę zanieczyszczenia świetlnego Europy

Popularyzacja oświetlenia ledowego zwiększa w Europie zanieczyszczenie światłem, a to powoduje różnorodne negatywne konsekwencje – udowodniły badania przeprowadzone na bazie zdjęć wykonanych z międzynarodowej stacji kosmicznej.

fot. NASA-B. Hines

Mapa nocnego oświetlenia Europy opracowana na podstawie tysięcy zdjęć z ISS z lat 2014-2020 (fot. ESA/NASA/A. Sánchez de Miguel)

Nocne oświetlenie Warszawy w 2012 (u góry i w 2022 r. (u dołu); fot. ESA/NASA/A. Sánchez de Miguel

Co może zaskakiwać, choć wokół Ziemi krąży mnóstwo satelitów obserwacyjnych, to wszystkie te sensory słabo nadają się do badania nocnego oświetlenia miast. Najlepiej sprawdzają się zdjęcia wykonywane przez astronautów z pokładu Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Pierwsze tego typu obrazy pozyskała jeszcze w 2003 roku Samantha Cristoforetti. – od tego czasu astronautom udało się zgromadzić całkiem pokaźne repozytorium tego typu zdjęć.

Zespół europejskich naukowców postanowił zebrać te dane i przetworzyć je do postaci map prezentujących oświetlenie europejskich miast w różnych okresach. W szczególności chcieli się przyjrzeć, jak nocny wygląd naszego kontynentu zmienia się pod wpływem popularyzacji energooszczędnych lamp ledowych, które dają światło bardziej białe i niebieskie. Wyniki ich analizy zostały niedawno opublikowane na łamach czasopisma „Science Advances”.

Główny wniosek z ich analizy jest taki, że zanieczyszczenie naszych miast światłem generalnie wzrosło. Prawdopodobnie jest to spowodowane tym, że oświetlenie ledowe jest znacznie tańsze w użytkowaniu, co pozwala stosować je na szerszą skalę.

Ale ten wzrost zanieczyszczenia nie jest równomierny. Względnie spory skok odnotowano w Wielkiej Brytanii i Włoszech, ale już zmiany w Austrii czy Niemczech okazały się niewielkie. Różnice te spowodowane są głównie tempem popularyzacji oświetlenia ledowego. Autorzy badania nie mają jednak wątpliwości, że co się odwlecze, to nie uciecze – prawdopodobnie do końca tej dekady już cała Europa będzie się w nocy świecić na biało.

Stwierdzone przez naukowców zmiany mogą mieć negatywne konsekwencje zarówno dla ludzi, jak i wielu gatunków zwierząt. Zaburzają bowiem ich dzienny cykl funkcjonowania, co może z kolei powodować problemy zdrowotne. Rosnące zanieczyszczenie światłem wpływa chociażby na poziom melatoniny u człowieka, co z kolei powoduje problemy ze snem. Naukowcy pochylili się w swoim artykule również nad wpływem tego zjawiska na tryb życia nietoperzy. Zajęli się nawet tak błahą – zdawałoby się – kwestią jak znacznie gorsza widoczność gwiazd. Jak obawiają się badacze, u niektórych ludzi może to mieć negatywny wpływ na ich poczucie łączności z naturą czy percepcję swojego miejsca we wszechświecie.

Przynajmniej tymczasowe rozwiązanie tego problemu pojawiło się samo – to narastający kryzys ekonomiczny, w szczególności galopujące ceny energii elektrycznej. W odpowiedzi na to wiele miast ogranicza zużycie prądu, w tym m.in. iluminacje budynków czy pomników. Naukowcy mają jednak nadzieję, że redukcja ta nie ograniczy się tylko do czasu kryzysu, ale będzie bardziej długofalowa.

JK