Nowości kartograficzne od maja 2008 r.

Jak co roku ostatnie w roku akademickim zebranie otwarte organizowane przez Katedrę Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego poświęcono nowościom kartograficznym, jakie ukazały się na polskim i zagranicznym rynku, począwszy od maja zeszłego roku. Wybrane piśmiennictwo zaprezentował wczoraj (25 maja) Jerzy Ostrowski, natomiast nowe mapy i atlasy omówił dr Jerzy Siwek.

Stosunkowo najwięcej nowości książkowych poświęcono historii kartografii. Jerzy Ostrowski omówił najważniejsze z nich:
• „Dzieje kartografii Nowej Marchii do końca XVIII wieku” Radosława Skryckiego,
• „Visus Silesiae – treści i funkcje ideowe kartografii Śląska XVI i XVIII w.” Bogusława Czechowicza,
• wydawnictwo pokonferencyjne „Dawna mapa źródłem wiedzy o świecie”.
Wśród prac typowo dokumentacyjnych na uwagę zasługują:
• kolejne dwa tomy serii „Dokumenty i materiały z historii kartografii” wydane przez Bibliotekę Narodową – pierwszy z nich dotyczy „Atlasów i map książnicy Atlas z wyłączeniem prac Eugeniusza Romera”, zaś drugi zatytułowano „Cartoraphica Poloniae 1570-1930 – katalog źródeł rękopiśmiennych do historii ziem polskich w zbiorach szwedzkich”;
• „Śląsk na mapach z lat 1800-1845” Romana Wytyczaka;
• „Mapa – źródło historyczne” Lechosława Cebo, prezentująca kartograficzne zbiory Muzeum Śląskiego;
• kolejny numer periodyku Biblioteki Narodowej „Bibliografia dokumentów kartograficznych” (ostatni w formie papierowej);
• praca zbiorowa „Historia Geografii Polskiej”, w której dwa rozdziały poświęcone zostały rozwojowi kartografii.

Dość mało ukazało się polskich podręczników z zakresu kartografii. Z ważniejszych pozycji Jerzy Ostrowski wymienił:
• „Podstawy geologii strukturalnej i kartografii geologicznej” Małgorzaty i Krzysztofa Labusów,
• „Prace i studia kartograficzne OK PTG” – materiały z konferencji kartograficznej w Nałęczowie w 2007 roku,
• „Analizy przestrzenne w kartografii” – materiały ze Szkoły Kartograficznej w Krzyżowej z 2008 roku,

Wśród publikacji z zakresu geomatyki ukazały się m.in.:
• „GIS – obszary zastosowań” Dariusza Gotliba, Adama Iwaniaka i Roberta Olszewskiego,
• „Rozważania o GIS – planowanie systemów informacji geograficznej dla menedżerów” Rogera Tomlinsona,
• „GIS w badaniach przyrodniczych” Jacka Urbańskiego,
• „Geodezja satelitarna” Jerzego Rogowskiego i Magdaleny Kłęk,
• „Geomatyka” Stefana Przewłockiego,
• „Współczesne metody wykorzystania GPS w geodezji” Władysława Górala, Piotra Banasika, Jacka Kudrysa i Bogdana Skorupy.

J. Ostrowski omówił także wybrane publikacje zagraniczne z zakresu kartografii:
• „Mountain mapping and visualization” – praca zbiorowa opracowana przez Komisję Kartografii Górskiej przy MAK (zawiera 3 poloniki),
• „Geomorphometry – Concepts, Software, Applications” (praca zbiorowa),
• Urban Remote Sensing (praca zbiorowa),
• „Globusy” Aleksandra Berlanta (w języku rosyjskim).

Na szczególną uwagę kartografów zasługuje także najnowszy, dziesiąty tom serii „Nazewnictwo Geograficzne Świata”, poświęcony egzonimom i endonimom na morzach i oceanach. Dwa pozostałe tomy są już w opracowaniu.

W drugiej części spotkania dr Jerzy Siwek zaprezentował nowe mapy i atlasy, tradycyjne zaczynając od postępów w opracowywaniu polskich map seryjnych. Jak się okazuje, z uwagi na decentralizację prac kartograficznych, dość trudno jest zdobyć precyzyjne dane o pokryciu Polski mapami topograficznymi, sozologicznymi czy hydrologicznymi. Jak zauważył dr hab. Wiesław Ostrowski, GUGiK dopiero planuje w tym celu rozesłać do władz wojewódzkich specjalne ankiety, aby takie informacje zgromadzić. Dysponując tylko informatorami z poszczególnych urzędów marszałkowskich, można stwierdzić, że największe postępy w wydawaniu arkuszy map tematycznych (sozologicznej i hydrograficznej) zauważane są w województwach: kujawsko-pomorskim, lubelskim i zachodniopomorskim.

Dużo lepiej wygląda stan opracowania map seryjnych w Państwowym Instytucie Geologicznym. W przypadku szczegółowej mapy geologicznej 1:50 000 do wykonania pozostały raptem 72 arkusze, zaś dla mapy geośrodowiskowej – 485 arkuszy. Od 2005 roku wydawana jest także „Szczegółowa mapa geologiczna Tatr” 1:10 000. Dotąd ukazało się 9 arkuszy – każdy w 3 seriach. Nowością jest także „Szczegółowa mapa geochemiczna Górnego Śląska” 1:25 000, która została wydana jak na razie w 4 arkuszach. PIG ma także dosyć ambitne plany na przyszłość. W przygotowaniu są serie: mapy litogenetycznej, mapy geologiczno- turystycznej (dla 17 parków narodowych i 50 krajobrazowych), mapy geośrodowiskowej 1:250 000 oraz regionalnych atlasów geośrodowiskowych 1:10 000.

Wśród nowych polskich atlasów Jerzy Siwek wymienił:
• „Atlas niedoborów wodnych roślin uprawnych i użytków zielonych” wydany przez IMiUZ w Falentach przy wsparciu IGiK, zrecenzowany szczegółowo podczas zebrania przez Martę Tomaszewską,
• 2 kolejne zeszyty „Atlasu Warszawy” wydawanego od 1993 roku przez IGiPZ PAN – pierwszy zatytułowany jest „Zmiany krajobrazowe obszaru metropolitarnego Warszawy”, a drugi – „Warszawa w świetle spisu powszechnego z 2002 roku”,
• „Atlas statystyczny województwa warmińsko-mazurskiego”,
• „Hipsometryczny atlas Krakowa”, któremu podczas zebrania dr B. Horodyski wytknął kilka błędów metodycznych,
• „Atlas historyczny Polski – województwo krakowskie”,
• „Atlas historyczny miast Polski – Świdnica” (jak dodał Jerzy Ostrowski, w przygotowaniu są kolejne miasta w tej serii – Wieliczka, Racibórz oraz Olkusz),
• „Atlas kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku”,
• „Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939-1956” (wyd. Demart),
• „Atlas Nautyczny Antonia Milla” – reprodukcja atlasu z 1583 roku wykonana przez Bibliotekę Narodową,
• ciekawostką jest ponadto „A distribution of bumblebees in Poland” – atlas prezentujący rozmieszczenie 36 gatunków trzmieli badanych na przestrzeni około 150 lat.

Dość mało miejsca poświęcono nowym mapom wydanym przez firmy komercyjne. Dr Jerzy Siwek zwrócił uwagę, że niemal wszystkie liczące się na rynku firmy kartograficzne szukają obecnie dodatkowych źródeł zysku, inwestując w publikacje niezwiązane z kartografią lub – tak jak w przypadku PPWK – w rynek telekomunikacyjny. Dr Tomasz Opach dodał przy tej okazji, że krakowskie wydawnictwo Compass, znane dotychczas z papierowych map turystycznych, szykuje się do wejścia na rynek map do nawigacji GPS.

W ostatniej części zebrania zaprezentowano wybrane nowości kartograficzne z zagranicy:
• trzeci tom „Narodowego Atlasu Rosji”,
• tłumaczenie „Narodowego Atlasu Ukrainy” na język angielski i rosyjski,
• „Atlas Tajlandii”,
• „Atlas Demograficzny Albanii”,
• „Atlas Obwodu Kijowskiego”,
• „Atlas of global development – a visual guide to the world's greatest challenges” wydany przez Bank Światowy,
• „Atlas of christian history”,
• oraz „The atlas of religion”.

JK (zdjęcia: Andrzej Macioch)