Krytyczna opinia Stowarzyszenia Kartografów Polskich na temat projektu rozporządzenia o opłatach

Uwagi Stowarzyszenia Kartografów Polskich dotyczące projektu rozporządzenia MSWiA w sprawie wysokości opłat za czynności geodezyjne i kartograficzne oraz udzielanie informacji, a także za wykonywanie wyrysów i wypisów z operatu ewidencyjnego przekazane głównemu geodecie kraju 31 marca br.

Uwagi dotyczą w szczególności sposobu naliczania opłat za prace kartograficzne oraz za wykorzystanie map topograficznych i druk map opracowanych na ich podstawie.

UWAGI OGÓLNE

1. System udostępniania materiałów kartograficznych państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego powinien być tak skonstruowany, aby umożliwiał powszechne korzystanie z zasobu przez szerokie grono odbiorców, w tym małe i średnie firmy kartograficzne, szkoły, wyższe uczelnie. System powinien również uwzględniać postęp techniczny w zakresie możliwości pozyskiwania informacji.

2. System naliczania opłat za usługi geodezyjno-kartograficzne, szczególnie w odniesieniu do dalszego przetwarzania lub wykorzystania niektórych jego elementów, powinien być prosty, bez wielu składowych i współczynników. Powinno się dążyć do powszechnego wykorzystywania map z zasobu do opracowań (np. planów miast lub map turystycznych). Konieczność dokonywania skomplikowanych obliczeń oraz ponoszenia wygórowanych kosztów powoduje omijanie prawa poprzez wykorzystywanie innych dostępnych materiałów kartograficznych.

Przy udostępnianiu zasobu do przetwarzania informacji w opracowywaniu planów miast, map turystycznych oraz małoskalowych map tematycznych powinny być stosowane niewysokie ceny ryczałtowe. Produkt końcowy w przypadku map małoskalowych, planów miast, nawet map turystycznych nie przypomina materiału źródłowego. Często jest wzbogacany dodatkowo dużą ilością nowych informacji, w tym w wyniku wykonanej aktualizacji, a także wykresami, fotografiami, opisami itp.
Projektowane zasady powinny jedynie obejmować klasyczne użycie materiału topograficznego jako podkładu i jego powielanie.

3. Cenniki za materiały geodezyjno-kartograficzne z zasobu powinny uwzględniać w konstrukcji jednakowe jednostki odniesienia, np. tylko km2 lub tylko ha.

4. Z poboru opłat powinno zostać wyłączone wszelkie wykorzystywanie zasobu do celów oświatowych, prac dyplomowych, opracowań naukowych oraz prezentacji na wystawach. Pobieranie opłat za zamieszczanie fragmentów map topograficznych w podręcznikach szkolnych, atlasach szkolnych, pracach naukowych, dyplomowych, a także wprowadzanie zapisów dodatkowych, często niejasnych, dotyczących prezentacji na wystawach i w reklamach wydawnictw spowoduje eliminację kartografii topograficznej w tych dziedzinach. Nowe pokolenia nie będą wiedziały, jak wygląda mapa topograficzna.

5. Wiele zapisów, szczególnie z tematu Cel wykorzystania, powinno zostać przeredagowanych lub usuniętych.

6. Prawo powinno być stosowane powszechnie. Egzekwowanie naruszeń prawa w przypadku wielu zapisów rozporządzenia będzie trudne. Rozwiązania prawne organów państwowych nie powinny tworzyć przesłanek do omijania prawa. Rozporządzenie powyższe, poprzez nadregulacje, do takich rozwiązań skłania lub utrzymuje dotychczasowe złe praktyki.

UWAGI SZCZEGÓŁOWE

1. Numeryczny model terenu: Załącznik 3, tabela II pkt 9.
Do pokazania absurdalności cennika przyjęto w przykładzie: moduł udostępniania 1:50 000 z ceną 0,04 zł za 1 km2. Założono obszar opracowania 70 000 km2 (jest to około ¼ terenu Polski, Dolny Śląsk z przyległościami). Model ma być wykorzystany np. do ilustracji fizjografii tego regionu w wydawnictwie.
Według tabeli opłata za udostępnianie wyniesie: 70 000 km2 x 0,04 zł = 2800,00 zł. Przyjęto, że publikacja będzie rozpowszechniana w nakładzie 4000 egz. Opłata powinna więc wynosić 16 800,00 zł. Przy nakładzie 4000 egz. jest to kwota 4,20 zł w cenie wydawnictwa.
Przy reklamie pozycji, np. pokazując fragment mapy na banerze, ulotce reklamowej lub na stronie internetowej, wydawca powinien dopłacić dodatkowe pieniądze. Dla podobnego obszaru model SRTM można uzyskać za darmo. Zakup szczegółowego obrazu w NASA kosztuje około 300 dolarów.

2. Tabela Cel wykorzystania. Współczynniki zastosowane w poz. 15 i poz. 16 są sprzeczne z wielkościami stosowanych nakładów przez wydawnictwa. Trudno zrozumieć, dlaczego zastosowano grupę nakładu w przedziale 500-3000 egz. W druku stosuje się najczęściej przedziały do 1000 egz., 1000-5000 egz., 5000-10 000 egz. Wynika to z kosztów pracy drukarni offsetowych. Wszystkie nakłady poniżej 5000 egz. mają wysokie ceny druku.

Proponujemy prześledzenie kosztów przy opracowaniu turystycznego planu średniej wielkości miasta o powierzchni około 80 km2. Wydawca wykorzystywał w tym celu od 3% do 60%, a w jednym przypadku 100% z 11 godeł mapy w skali 1:10 000. Za materiały z ODGK została zapłacona kwota około 2000,00 zł. Plan był drukowany w nakładzie 4000 egz. Firma wygrała przetarg na opracowanie planu za kwotę 11 999,00 zł, niższą od konkurencji o 5%. Kolejny konkurent był droższy o około 8% od ceny najniższej. Niewielkie różnice w cenie wskazują na standardowe koszty jednego egzemplarza gotowego planu na poziomie około 3,00 zł netto.
Koszt druku nakładu 4000 egz. to 1,10-1,40 zł za egz. (format B1) w zależności od drukarni, papieru, sposobu składania itp. Policzmy koszty: 4400,00 zł – druk, 2000,00 zł – materiały ODGK, 2000,00 zł – inne konieczne koszty. Na opracowanie kartograficzne, przygotowanie do druku i aktualizację pozostaje kwota 3599,00 zł.
Materiały ODGK miały nieaktualną zabudowę, nieaktualne granice miasta, brak części ulic. Gdyby do ww. kosztów doliczyć koszt sprawdzenia (wg cennika) granic miasta z państwowego rejestru granic oraz np. kupna zdjęć lotniczych w celu sprawdzenia zabudowy, to na prace kartograficzno-redakcyjne i przygotowanie do druku nie pozostaje prawie nic.
Opisujemy tak szczegółowo ten przypadek, aby zobrazować szerszy problem. Ważnym elementem jest bowiem zapewnienie zbytu. Opracowanie było wykonywane dla urzędu administracji państwowej. Na polskim rynku cena hurtowa planu miasta kształtuje się od 2,60 zł do około 4,60 zł w zależności od wydawnictwa. Poza dużymi miastami sprzedaż roczna planu średniego lub małego miasta wynosi 1000-5000 egz., w zależności od atrakcyjności miejscowości, liczby dostępnych opracowań itp. Na rynku kartograficznym rzetelne opracowania kartograficzne z wykorzystaniem materiałów z zasobu są coraz częściej eliminowane przez parakartograficzne twory wykonywane przez firmy reklamowe. Nie sposób bowiem wykorzystywać materiały ODGK przy opracowaniach planów, aktualizować je, dodatkowo płacić kolejne kwoty za wszystkie wznowienia, publikowanie w internecie, za reklamowanie wyrobu.

3. Tabela Cel wykorzystania. W poz. 16 wprowadzono zapis: „rozpowszechnianie w formie numerycznej powyżej 15 000 szt. lub przez Internet” – współczynnik 8,0. Omawiany powyżej przykładowy obraz fizjografii Dolnego Śląska zamieszczony w internecie powinien kosztować dodatkowo około 16 000,00 zł. Kto zdecyduje się na zamieszczanie takiego obrazu w internecie przy konkurencji darmowych obrazów satelitarnych z Google?

4. Tabela Cel wykorzystania. W jaki sposób prawodawca zamierza egzekwować pkt.14: „wykonanie opracowań publikowanych w wydawnictwach analogowych (książki, atlasy, czasopisma, folderach, reklamach, ogłoszenia itp.)”? Zacytowano zapis dosłowny projektu.
W jednej gazecie codziennej jest kilkanaście niewielkich map w ogłoszeniach o przetargach, reklamach itp.; niektóre z nich pewnie były kiedyś opracowane na podstawie materiałów z zasobu. Potrzeba byłoby jednak kilku tysięcy inspektorów do egzekucji prawa i kilkadziesiąt, a może kilkaset tysięcy spraw w sądach. Dodatkowym aspektem rygoryzmu tak pomyślanego prawa będzie zniknięcie kartografii z mediów i zastąpienie jej grafikami i produktami mało podobnymi do map.

5. Tabela Cel wykorzystania. Trudno zrozumieć, co autorzy mieli na myśli w pkt. 8 oraz pkt. 9 w zapisach: „W systemach informatycznych urzędów administracji publicznej z możliwością wykonywania kopii analogowych wyłącznie do użytku wewnętrznego” – współczynnik 1,7 oraz „W systemach informatycznych prowadzonych przez innych zamawiających z możliwością wykonywania kopii analogowych wyłącznie do użytku wewnętrznego” – współczynnik 4,0.
Czy urzędy i inne podmioty będą rejestrowały każdą odbitkę kserograficzną wykonaną np. na potrzeby aktualizacji lub inny cel po to, aby do zasobu odprowadzić konieczne opłaty?
Czy np. za wydruk próbny z drukarki w małym wydawnictwie do celów korekty nazewnictwa należy się dodatkowa opłata ze współczynnikiem 4,0?
Czy odbitka do akceptacji druku wykonana w drukarni także podlega opłacie z tytułu pkt. 9?
A jak klasyfikować wysyłkę plików z mapami na ftp drukarń w kraju i za granicą?

Na koniec nasuwa się może nieco złośliwa uwaga – takich pomysłów nie miała nawet dawna cenzura wojskowa.

dr Joanna Bac-Bronowicz, prezes Stowarzyszenia Kartografów Polskich