TK o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości

3 kwietnia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone wnioski prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.

Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:

art. 136 ust. 6 ustawy z 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 88 lit. b) ustawy z 28 listopada 2003 roku o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw z art. 2, art. 21 ust. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 oraz z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 137 ust. 2 powyższej ustawy w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 89 lit. b) ustawy z 28 listopada 2003 roku w zakresie, w jakim uzależnia zwrot części wywłaszczonej nieruchomości niezagospodarowanej na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu od istnienia możliwości zagospodarowania jej zgodnie z postanowieniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w dniu złożenia wniosku o zwrot części nieruchomości, a w przypadku braku planu zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, albo, jeżeli przylega do nieruchomości stanowiącej własność osoby wnioskującej o zwrot – z art. 2, art. 21 ust. 2, art. 31 ust. 3 w związku z art. 64 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji; art. 229a powyższej ustawy dodany przez art. 1 pkt 143 ustawy z 28 listopada 2003 roku z art. 21 ust. 2 w związku z art. 64 ust. 2 oraz art. 7 Konstytucji; art. 15 ustawy z 28 listopada 2003 roku z art. 2 w związku z art. 64 ust. 2 oraz art. 21 ust. 2 Konstytucji.

W ustawie nowelizującej wyłączono możliwość żądania zwrotu wywłaszczonego prawa użytkowania wieczystego. Nie podjęto nawet próby wyjaśnienia tak radykalnej zmiany. Zdaniem wnioskodawców naruszono konstytucyjne prawo do żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, która stała się zbędna, gdy chodzi o cel określony w decyzji. Inny przepis stanowi, że jeżeli cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko w części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega pozostała część pod warunkiem, że istnieje możliwość jej zagospodarowania zgodnie z planem miejscowym (w przypadku braku planu miejscowego, zgodnie z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu) albo przylega ona do nieruchomości stanowiącej własność osoby wnioskującej o zwrot. Obecnie zatem dla częściowego zwrotu wywłaszczonej nieruchomości nie wystarczy tylko jej zbędność na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Kolejna zmiana wprowadzona nowelizacją wyklucza możliwość zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, które przed styczniem 1998 r. wykorzystano na inny cel niż wskazany w decyzji wywłaszczeniowej. Przypis stosuje się także do postępowań o zwrot wywłaszczonych nieruchomości wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia ustawy w życie. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich nie wystąpiły żadne szczególne okoliczności uzasadniające zastosowanie bezpośredniego działania nowej ustawy. Ustawodawca może korzystać z zasady bezpośredniego działania prawa jedynie w przypadku, gdy przemawia za tym ważny interes publiczny.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Zbigniew Cieślak.