TK o obowiązku zaspokajania roszczeń odszkodowawczych kosztem majątku gminy

28 lutego 2008 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski Rady Miejskiej w Brwinowie oraz Rady Miasta Podkowy Leśnej dotyczące nałożenia na gminę obowiązku zaspokajania roszczeń odszkodowawczych kosztem majątku gminy.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 73 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 103 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną jest zgodny z art. 2 oraz art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji. A zatem wszystkie gminy władające 31 grudnia 1998 r. nieruchomościami niestanowiącymi ich własności, zajętymi pod gminne drogi publiczne, w tym drogi lokalne miejskie, mają obowiązek wypłaty odszkodowań za te nieruchomości.

Przed reformą samorządową z 1990 r. podstawowymi jednostkami podziału terytorialnego były gminy, miasta i dzielnice. Towarzyszyła temu odpowiednia kategoryzacja dróg publicznych, wśród których wyróżniano drogi gminne oraz lokalne miejskie.

Gminy jako jednolite ustrojowo jednostki zasadniczego podziału terytorialnego państwa powstały w 1990 r. Do ich zadań własnych ustawodawca zaliczył zadania związane z planowaniem i finansowaniem budowy, rozwoju, modernizacji i utrzymania zarówno dróg gminnych, jak i lokalnych miejskich. Do wejścia w życie ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną gminy często użytkowały nieruchomości zajęte pod drogi publiczne bez jakiejkolwiek podstawy prawnej. Na podstawie powyższej ustawy gminy nabyły z mocy prawa własność nieruchomości, którymi władały 31 grudnia 1998 r. Konsekwencją przysporzenia majątkowego było obarczenie ich obowiązkiem odszkodowawczym. Zakres tego obowiązku wynika z powyższej ustawy, która zaktualizowała niezmienioną po 1990 r. kategoryzację dróg publicznych, włączając kategorię dróg lokalnych miejskich, mającą już tylko historyczne znaczenie, do zbiorczej kategorii dróg gminnych. Niezasadny jest zatem zarzut naruszenia zasady rzetelnej legislacji, skoro możliwa jest jednolita wykładnia i stosowanie zakwestionowanego przepisu.

Trybunał stwierdził, że wnioskodawcy nie przedstawili żadnych argumentów, które pozwoliłyby na ustalenie, że obowiązek wypłaty odszkodowań uniemożliwia gminom realizację innych zadań własnych. Naruszenie zasady adekwatności mogą stanowić tylko oczywiste dysproporcje między zakresem nakładanych na gminę obowiązków a jej udziałem w dochodach publicznych, co musi zostać wykazane przez stronę podnoszącą we wniosku do Trybunału zarzut niekonstytucyjności.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Mirosław Granat, a sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski. Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Źródło: Trybunał Konstytucyjny