Trybunał Konstytucyjny o księgach wieczystych

3 lipca 2007 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Romana M. dotyczącą ksiąg wieczystych. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy dotyczące postępowania wieczystoksięgowego, w którym dokonywane są wpisy do ksiąg wieczystych są zgodne z konstytucją.

Zakwestionowany przez skarżącego przepis kodeksu postępowania cywilnego przewiduje, że sprawy w postępowaniu wieczystoksiegowym rozpatrywane są na posiedzeniu niejawnym. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że postępowanie wieczystoksięgowe zostało ukształtowane jako postępowanie nieprocesowe. Mimo niewyznaczenia rozprawy sąd przed rozstrzygnięciem sprawy może wysłuchać uczestników na posiedzeniu sądowym lub zażądać oświadczeń na piśmie. Przepisy kpc stanowią, że o dokonanym wpisie sąd zawiadamia uczestników postępowania. Zdaniem Trybunału względy te przemawiają za tym, że kwestionowany przepis spełnia konstytucyjne wymagania prawa do sądu w aspekcie sprawiedliwej procedury.

Skarżący kwestionuje także przepis kpc, który przewiduje, że rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Zdaniem Trybunału przepis ten przede wszystkim określa przedmiot postępowania wieczystoksięgowego. Do istoty postępowania wieczystoksięgowego należy badanie, czy dana osoba może w świetle przedstawionych dokumentów wywieść swoje prawo z prawa podmiotu wpisanego wcześniej do księgi wieczystej. Jeżeli sąd rozpoznając powództwo o usunięcie niezgodności uwzględnia roszczenie powoda, wydaje nakaz usunięcia określonego wpisu i dokonania w to miejsce wpisu o określonej treści. Takie orzeczenie stanowi podstawę do wystąpienia z wnioskiem o wpis i uruchomienie nowego postępowania wieczystoksięgowego. Zdaniem Trybunału jest zatem możliwe rozpatrzenie sprawy przez sąd i doprowadzenie do uzyskania rozstrzygnięcia zapewniającego ochronę podmiotom, które kwestionują zgodność stanu ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Skarżący kwestionuje również przepis stanowiący, że w postępowaniu nie sporządza się uzasadnienia wpisu. Wobec braku takiego uzasadnienia uczestnicy postępowania pozbawieni zostali możliwości wniesienia skutecznego środka odwoławczego. Trybunał podkreślił, że uczestnicy postępowania wieczystoksięgowego są przez sąd zawiadamiani zarówno o wpisie, jak i o jego treści, zatem o wszelkich danych określających, jaki wpis został dokonany i na jakiej podstawie. Zawiadomienie pełni tym samym funkcję informacyjną o treści orzeczenia oraz o jego podstawowych, istotnych motywach. Uczestnicy postępowania mogą w apelacji przestawić sądowi swoje racje, a sąd odwoławczy ma możliwość merytorycznego rozpoznania środka odwoławczego. Trybunał stwierdził, że kwestionowany przepis jest zgodny z Konstytucją.
Zdaniem skarżącego dekret z 8 sierpnia 1946 r. pozbawia zainteresowanych możliwości dochodzenia prawa własności w razie wydania zaświadczenia niezgodnego ze stanem rzeczywistym. Trybunał Konstytucyjny nie podzielił tego poglądu. Obecnie zainteresowani dysponują środkami prawnymi umożliwiającymi im dochodzenie na drodze sądowej praw naruszonych w wyniku nieprawidłowego zastosowania przepisów o reformie rolnej. Zdaniem Trybunału środki prawne zapewniają zainteresowanym wystarczającą ochronę na wypadek wydania zaświadczenia, o którym mowa w zaskarżonym przepisie, niezgodnego ze stanem rzeczywistym. Przepis ten nie ustanawia ograniczeń prawa własności ani nie narusza zasady równej ochrony własności. Nie ma zatem podstaw do stwierdzenia, że jest niezgodny z przepisami konstytucji.
Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Ewa Łętowska, a sprawozdawcą był sędzia TK Jerzy Ciemniewski.
Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Źródło: Trybunał Konstytucyjny