Zapomniany zabytek okazał się babilońską mapą podziałową

Zalegająca w stambulskim muzeum niepozorna gliniana tabliczka to jedna z najstarszych znanych map katastralnych, a przy okazji wyjątkowy przykład wykorzystania geometrii stosowanej – ustalił australijski matematyk z Uniwersytetu Nowej Południowej Walii.

Tabliczka Si.427 (fot. UNSW)

Tabliczka Si.427 (fot. UNSW)

Dr Daniel Mansfield (fot. UNSW)

Tabliczka oznaczona kodem Si.427 została odnaleziona w okolicy Bagdadu jeszcze pod koniec XIX wieku. Jak ustalono, powstała w okresie starobabilońskim, tj. między rokiem 1900 a 1600 p.n.e. Dotychczas nie wzbudzała jednak większego zainteresowania archeologów i być może właśnie dlatego blisko wiek przeleżała w zakamarkach Muzeum Archeologicznego w Stambule.

Kilka lat temu znaleziskiem zainteresował się wreszcie australijski matematyk dr Daniel Mansfield, a wyniki swoich badań opublikował niedawno na łamach czasopisma „Foundations of Science”. Jak ustalił, linie widoczne na tabliczce to nic innego jak granice działek. Jest to zatem jedyna znana obecnie mapa katastralna pochodząca z tego okresu! Naukowiec podejrzewa, że opracowanie powstało w celu wydzielenia nowej działki i jej sprzedaży.

„Pochodzi z okresu, w którym ziemia zaczyna być prywatna – ludzie zaczęli myśleć o ziemi w kategoriach »moja« i »twoja«, chcąc ustanowić odpowiednie granice, by mieć pozytywne relacje sąsiedzkie. I o tym właśnie mówi ta tabliczka. Dzieli pole i powstają nowe granice”. Naukowiec podejrzewa, że mapa powstała w rezultacie sporu granicznego związanego z palmami daktylowymi rosnącymi na granicy dwóch nieruchomości.

To jednak niejedyna sensacja wokół tego znaleziska. Daniel Mansfield ocenia bowiem, że jest to najstarszy znany obecnie przykład wykorzystania geometrii stosowanej. Oznacza to, że matematyka w tym okresie była znacznie bardziej zaawansowana, niż dotychczas sądzono.

Naukowiec ustalił, że do dokładnego określenia granic działek wykorzystano „trójki pitagorejskie”. „Odkrycie i analiza tabliczki mają ważne implikacje dla historii matematyki. Powstała ona bowiem ponad tysiąc lat przed narodzinami Pitagorasa!” – podkreśla dr Mansfield.

„Ogólnie przyjmuje się, że trygonometria została opracowana przez starożytnych Greków badających nocne niebo w II wieku p.n.e. Ale Babilończycy opracowali własną »prototrygonometrię«, aby rozwiązywać problemy związane z pomiarem ziemi, a nie nieba” – podkreśla badacz. W jego ocenie dobrze pokazuje to, jak ważna w tamtym okresie była dokładność pomiarów granic.

Tabliczka Si.427 wciąż kryje jednak tajemnice. Dr. Mansfielda szczególnie zastanawiają wyryte dużą czcionką liczby „25,29”. Podejrzewa, że mogą to być miary kątów, choć jednocześnie zachęca naukowców z całego świata do rozszyfrowania tej zagadki.

JK