Ciekawe Tematyarchiwum Geodetywiadomościnewsletterkontaktreklama
Najnowsze wydarzenia z dziedziny geodezji, nawigacji satelitarnej, GIS, katastru, teledetekcji, kartografii. Nowości rynkowe, technologiczne, prawne, wydawnicze. Konferencje, targi, administracja.
blog

Archiwum GEODETY


Internetowe Archiwum GEODETY jest ogólnodostępne i zawiera:
• wszystkie artykuły zamieszczone w miesięczniku GEODETA w latach 1995–2023 w postaci osobnych plików PDF;
• wszystkie wydania miesięcznika GEODETA z lat 1995–2023 w postaci plików PDF.
Pliki można ściągać do wykorzystania na własne potrzeby. Copyright GEODETA Sp. z o.o. i następcy prawni. Wszystkie prawa zastrzeżone łącznie z tłumaczeniami na języki obce.

W przypadku problemów z dostępem do internetowego Archiwum GEODETY prosimy o kontakt mailowy (geoforum@geoforum.pl)


1995199619971998199920002001
2002200320042005200620072008
2009201020112012201320142015
2016201720182019202020212022
2023
| Kwiecień 2014, Nr 4 (227) |


• Wyższa matematyka cennika – o propozycjach naprawienia przepisów o opłatach za czynności geodezyjne • Marcin Barlik: Grawimetria moja miłość - otwieramy „Poczet profesorów” Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej • Kryzys omija geoinformatykę mówi dyrektor techniczny firmy Geobid Krzysztof ...

powrót

Henryk Bartoszewicz

Po IV rozbiorze

Demarkacja granic wewnętrznych Królestwa Polskiego doby konstytucyjnej. Podczas kongresu wiedeńskiego zamykającego okres wojen napoleońskich Rosja 3 maja 1815 r. podpisała konwencje z Prusami i Austrią stanowiące o podziale Księstwa Warszawskiego. Traktat podziałowy włączono do dokumentu końcowego kongresu z 9 czerwca 1815 r.

Kopia fragmentu mapy A. Mayera von Heldensfelda
Kopia fragmentu mapy A. Mayera von Heldensfelda
Na mocy tego aktu, w historiografii polskiej określanego mianem czwartego rozbioru Polski, z części środkowej i wschodniej księstwa utworzono Królestwo Polskie, nazywane także Królestwem Kongresowym, które pozostawało w unii personalnej z Rosją. Pod panowaniem Prus znalazło się ustanowione podczas kongresu wiedeńskiego Wielkie Księstwo Poznańskie składające się z departamentu poznańskiego, części departamentów bydgoskiego i kaliskiego oraz ziemi chełmińskiej z Toruniem. Austria zagarnęła okręg Wieliczki. Ponadto powstało Wolne Miasto Kraków pozostające pod protektoratem trzech zaborców.

W myśl artykułu 83 Konstytucji Królestwa Polskiego z 27 listopada 1815 r. wprowadzono podział kraju na województwa (Dziennik Ustaw Królestwa Polskiego, t. 1, s. 50). Z tekstu Konstytucji wynika, iż powiaty utrzymano jedynie dla potrzeb wyborczych i sądowych. Postanowienie namiestnika Królestwa Polskiego Józefa Zajączka z 16 stycznia 1816 r. dzieliło kraj na 8 województw: krakowskie (z siedzibą w Miechowie, później w Kielcach), sandomierskie (z siedzibą w Radomiu), kaliskie, lubelskie, płockie, mazowieckie (z siedzibą w Warszawie), podlaskie (z siedzibą w Siedlcach) i augustowskie (z siedzibą w Suwałkach). Akt ten wprowadził także nową jednostkę terytorialną – obwody. Każde województwo składało się z 3-7 obwodów, których łącznie było 39. Utrzymano także dawny podział na powiaty jako okręgi wyborcze i sądowe – 1-3 w każdym obwodzie – w sumie 77 (Dziennik Ustaw Królestwa Polskiego, t. 1, s. 115-120).

Demarkację wewnętrzną rozpoczęto dopiero w 1819 r. na polecenie władz rosyjskich. Zadanie wykreś­lenia granic województw i obwodów powierzono topografom Kwatermistrzostwa Generalnego armii Królestwa Polskiego. Podstawą do prac kartograficznych w tym zakresie była Semitopograficzeskaja karta inostrannym władienijam po zapadnoj granice Rossijskoj Imperii, w skali około 1:252 000, wydana przez „Wojenno Topograficzeskoje Depo” w 1812 r., złożona z 92 arkuszy i 4 arkuszy połówkowych. Użycie tej mapy do demarkacji wewnętrznej Królestwa Polskiego wymagało jej aktualizacji, wprowadzenia uzupełnień i poprawek. Pracami tymi kierował generalny kwatermistrz wojska polskiego generał Maurycy Hauke. Na początku 1819 r. Hauke otrzymał z Petersburga egzemplarz Semitopograficzeskoj karty (...), na którym miał zostać oznaczony nowy podział administracyjny Króles­twa na województwa i obwody. Realizację tego zadania kwatermistrz generalny powierzył ppłk. Michałowi Pełczyńskiemu i kpt. Ludwikowi Heilmeierowi.

Prace nad szczegółowym wykreśleniem granic województw i obwodów okazały się zadaniem trudnym, ponieważ nie dysponowano stosownymi do tego celu dokładnymi mapami topograficznymi, a ponadto Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji (o randze ministerstwa) nie posiadała dokumentacji opisowej niezbędnej do przeprowadzenia demarkacji wewnętrznej. 25 lutego komisje wojewódzkie (organy kolegialne sprawujące władzę wykonawczą) otrzymały polecenie Komisji Rządowej Wojny nadesłania komisarzom granicznym w okresie dwóch tygodni map swoich województw z podziałami na powiaty i obwody. W przypadku braku dokładnej mapy komisja miała opracować listę wszystkich miast, wsi, folwarków oraz budowli wolnostojących, takich jak młyny i karczmy. Spisy mały być sporządzone z podziałem na powiaty i parafie.

Mapy przekazane przez komisje wojewódzkie: płocką, lubelską, sandomierską i augustowską, według oceny ppłk. Pełczyńskiego były za mało dokładne i zażądano przesłania spisów według zalecenia z 25 lutego. Spisy komisje wojewódzkie przygotowywały bardzo powoli mimo ponownego wezwania z czerwca 1819 r. Pierwsza żądaną dokumentację przesłała 19 lipca komisja województwa płockiego. Natomiast komisja województwa kalis­kiego za zgodą kwatermistrza generalnego M. Haukego, zamiast spisu, przekazała komisarzom mapę Prus Południowych Davida Gilly’ego z granicami obwodów i powiatów oznaczonymi barwnymi liniami. W sierpniu 1919 r. zwrócono się do namiestnika Józefa Zajączka, aby skłonił 6 pozostałych komisji do jak najszybszego wykonania polecenia Komisji Rządowej Wojny...

Pełna treść artykułu w kwietniowym wydaniu GEODETY

powrót

dodaj komentarz

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.

ładowanie komentarzy

Uber "naprawia" GPS w miastach
czy wiesz, że...
© 2023 - 2024 Geo-System Sp. z o.o.

O nas

Geoforum.pl jest portalem internetowym i obszernym kompendium wiedzy na tematy związane z geodezją, kartografią, katastrem, GIS-em, fotogrametrią i teledetekcją, nawigacją satelitarną itp.

Historia

Portal Geoforum.pl został uruchomiony przez redakcję miesięcznika GEODETA w 2005 r. i był prowadzony do 2023 r. przez Geodeta Sp. z o.o.
Od 2 maja 2023 roku serwis prowadzony jest przez Geo-System Sp. z o.o.

Reklama

Zapraszamy do kontaktu na adres
redakcji:

Kontakt

Redaktor prowadzący:
Damian Czekaj
Sekretarz redakcji:
Oliwia Horbaczewska
prześlij newsa

facebook twitter linkedIn Instagram RSS