Ciekawe Tematyarchiwum Geodetywiadomościnewsletterkontaktreklama
Najnowsze wydarzenia z dziedziny geodezji, nawigacji satelitarnej, GIS, katastru, teledetekcji, kartografii. Nowości rynkowe, technologiczne, prawne, wydawnicze. Konferencje, targi, administracja.

Archiwum GEODETY


Internetowe Archiwum GEODETY jest ogólnodostępne i zawiera:
• wszystkie artykuły zamieszczone w miesięczniku GEODETA w latach 1995–2023 w postaci osobnych plików PDF;
• wszystkie wydania miesięcznika GEODETA z lat 1995–2023 w postaci plików PDF.
Pliki można ściągać do wykorzystania na własne potrzeby. Copyright GEODETA Sp. z o.o. i następcy prawni. Wszystkie prawa zastrzeżone łącznie z tłumaczeniami na języki obce.

W przypadku problemów z dostępem do internetowego Archiwum GEODETY prosimy o kontakt mailowy (geoforum@geoforum.pl)


1995199619971998199920002001
2002200320042005200620072008
2009201020112012201320142015
2016201720182019202020212022
2023
| Kwiecień 2014, Nr 4 (227) |


• Wyższa matematyka cennika – o propozycjach naprawienia przepisów o opłatach za czynności geodezyjne • Marcin Barlik: Grawimetria moja miłość - otwieramy „Poczet profesorów” Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej • Kryzys omija geoinformatykę mówi dyrektor techniczny firmy Geobid Krzysztof...

powrót

Henryk Bartoszewicz

Po IV rozbiorze

Demarkacja granic wewnętrznych Królestwa Polskiego doby konstytucyjnej. Podczas kongresu wiedeńskiego zamykającego okres wojen napoleońskich Rosja 3 maja 1815 r. podpisała konwencje z Prusami i Austrią stanowiące o podziale Księstwa Warszawskiego. Traktat podziałowy włączono do dokumentu końcowego kongresu z 9 czerwca 1815 r.

Ilustracja: Kopia fragmentu mapy A. Mayera von Heldensfelda
Kopia fragmentu mapy A. Mayera von Heldensfelda
Na mocy tego aktu, w historiografii polskiej określanego mianem czwartego rozbioru Polski, z części środkowej i wschodniej księstwa utworzono Królestwo Polskie, nazywane także Królestwem Kongresowym, które pozostawało w unii personalnej z Rosją. Pod panowaniem Prus znalazło się ustanowione podczas kongresu wiedeńskiego Wielkie Księstwo Poznańskie składające się z departamentu poznańskiego, części departamentów bydgoskiego i kaliskiego oraz ziemi chełmińskiej z Toruniem. Austria zagarnęła okręg Wieliczki. Ponadto powstało Wolne Miasto Kraków pozostające pod protektoratem trzech zaborców.

W myśl artykułu 83 Konstytucji Królestwa Polskiego z 27 listopada 1815 r. wprowadzono podział kraju na województwa (Dziennik Ustaw Królestwa Polskiego, t. 1, s. 50). Z tekstu Konstytucji wynika, iż powiaty utrzymano jedynie dla potrzeb wyborczych i sądowych. Postanowienie namiestnika Królestwa Polskiego Józefa Zajączka z 16 stycznia 1816 r. dzieliło kraj na 8 województw: krakowskie (z siedzibą w Miechowie, później w Kielcach), sandomierskie (z siedzibą w Radomiu), kaliskie, lubelskie, płockie, mazowieckie (z siedzibą w Warszawie), podlaskie (z siedzibą w Siedlcach) i augustowskie (z siedzibą w Suwałkach). Akt ten wprowadził także nową jednostkę terytorialną – obwody. Każde województwo składało się z 3-7 obwodów, których łącznie było 39. Utrzymano także dawny podział na powiaty jako okręgi wyborcze i sądowe – 1-3 w każdym obwodzie – w sumie 77 (Dziennik Ustaw Królestwa Polskiego, t. 1, s. 115-120).

Demarkację wewnętrzną rozpoczęto dopiero w 1819 r. na polecenie władz rosyjskich. Zadanie wykreś­lenia granic województw i obwodów powierzono topografom Kwatermistrzostwa Generalnego armii Królestwa Polskiego. Podstawą do prac kartograficznych w tym zakresie była Semitopograficzeskaja karta inostrannym władienijam po zapadnoj granice Rossijskoj Imperii, w skali około 1:252 000, wydana przez „Wojenno Topograficzeskoje Depo” w 1812 r., złożona z 92 arkuszy i 4 arkuszy połówkowych. Użycie tej mapy do demarkacji wewnętrznej Królestwa Polskiego wymagało jej aktualizacji, wprowadzenia uzupełnień i poprawek. Pracami tymi kierował generalny kwatermistrz wojska polskiego generał Maurycy Hauke. Na początku 1819 r. Hauke otrzymał z Petersburga egzemplarz Semitopograficzeskoj karty (...), na którym miał zostać oznaczony nowy podział administracyjny Króles­twa na województwa i obwody. Realizację tego zadania kwatermistrz generalny powierzył ppłk. Michałowi Pełczyńskiemu i kpt. Ludwikowi Heilmeierowi.

Prace nad szczegółowym wykreśleniem granic województw i obwodów okazały się zadaniem trudnym, ponieważ nie dysponowano stosownymi do tego celu dokładnymi mapami topograficznymi, a ponadto Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji (o randze ministerstwa) nie posiadała dokumentacji opisowej niezbędnej do przeprowadzenia demarkacji wewnętrznej. 25 lutego komisje wojewódzkie (organy kolegialne sprawujące władzę wykonawczą) otrzymały polecenie Komisji Rządowej Wojny nadesłania komisarzom granicznym w okresie dwóch tygodni map swoich województw z podziałami na powiaty i obwody. W przypadku braku dokładnej mapy komisja miała opracować listę wszystkich miast, wsi, folwarków oraz budowli wolnostojących, takich jak młyny i karczmy. Spisy mały być sporządzone z podziałem na powiaty i parafie.

Mapy przekazane przez komisje wojewódzkie: płocką, lubelską, sandomierską i augustowską, według oceny ppłk. Pełczyńskiego były za mało dokładne i zażądano przesłania spisów według zalecenia z 25 lutego. Spisy komisje wojewódzkie przygotowywały bardzo powoli mimo ponownego wezwania z czerwca 1819 r. Pierwsza żądaną dokumentację przesłała 19 lipca komisja województwa płockiego. Natomiast komisja województwa kalis­kiego za zgodą kwatermistrza generalnego M. Haukego, zamiast spisu, przekazała komisarzom mapę Prus Południowych Davida Gilly’ego z granicami obwodów i powiatów oznaczonymi barwnymi liniami. W sierpniu 1919 r. zwrócono się do namiestnika Józefa Zajączka, aby skłonił 6 pozostałych komisji do jak najszybszego wykonania polecenia Komisji Rządowej Wojny...

Pełna treść artykułu w kwietniowym wydaniu GEODETY

powrót

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.

ładowanie komentarzy

XXVII Kongres Międzynarodowej Federacji Geodetów (FIG Congress 2022)
play thumbnail
czy wiesz, że...
© 2023 - 2025 Geo-System Sp. z o.o.

O nas

Geoforum.pl jest portalem internetowym i obszernym kompendium wiedzy na tematy związane z geodezją, kartografią, katastrem, GIS-em, fotogrametrią i teledetekcją, nawigacją satelitarną itp.

Historia

Portal Geoforum.pl został uruchomiony przez redakcję miesięcznika GEODETA w 2005 r. i był prowadzony do 2023 r. przez Geodeta Sp. z o.o.
Od 2 maja 2023 roku serwis prowadzony jest przez Geo-System Sp. z o.o.

Reklama

Zapraszamy do kontaktu na adres
redakcji:

Kontakt

Redaktor prowadzący:
Damian Czekaj
Sekretarz redakcji:
Oliwia Horbaczewska
[email]
prześlij newsa

facebook twitter linkedIn Instagram RSS

RODO
polityka prywatności
mapa strony
kontakt
reklama