Anna Wardziak
Eugeniusz Romer (1871-1954)
Jak pisze prof. Władysław Pawlak, podział na pewne etapy życia i działalności w przypadku Eugeniusza Romera jest prawie niemożliwy. Analiza jego rytmu życia i aktywności zawodowej wskazuje na swego rodzaju strategiczność, która powodowała, że w „odpowiednim” momencie podejmował badania, inicjatywy, działania nowe i zaskakujące dla otoczenia, również dla nas dzisiaj, w sposób zorganizowany, kompletny, ale i przywódczy.
Pozwalało mu to również łączyć w jednym czasie bardzo różne rodzaje badań i działalności, ponieważ w „strategicznych” zamierzeniach były one wcześniej przewidywane, a więc i do pewnego stopnia rozpoznane. Dokonanie wyraźnego podziału na okresy lub etapy jest trudne z uwagi na fakt, że Romer prawie zawsze powracał do raz rozpoczętych tematów, dlatego niektóre, jak klimatologia czy geomorfologia, towarzyszyły całej jego twórczej działalności.
Podobnie jak ciągłość badań, Romer przez całe życie zachował swoją społeczno-polityczną orientację, dla której fundamentem była przybierająca różne formy propaństwowość. W badaniach naukowych była podstawą budowy polskiej geografii, w szkolnictwie – wydobyciem w nauczaniu geografii „Ziem dawnej Polski”.
W kartografii przejawiało się to konsekwentnym stosowaniem polskiego nazewnictwa na polskich mapach. Postawa taka kierowała go w okresie zaborów do walki o tożsamość narodową, do walki o polityczną podmiotowość Polski jako wspólnoty obszarowej, narodowej i kulturowej.
Eugeniusz Romer studiował najpierw na Uniwersytecie Jagiellońskim (1889-1891) historię, prawo, etykę, historię literatury, geografię i geologię, przez rok w Halle nad Soławą na Uniwersytecie Marcina Lutra (1891-1892), i na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie uzyskał tytuł doktora filozofii na podstawie pracy „Studia nad rozkładem ciepła na kuli ziemskiej” (1894). W 1899 r. przedstawił rozprawę habilitacyjną „Studia nad asymetrią dolin”, w 1911 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. „Był kartografem, geografem, naukowcem ogarniętym pasją badania tego, co jeszcze niezbadane, i weryfikowania tego, co – w jego mniemaniu – zbadać należało powtórnie” – jak czytamy w przewodniku po wystawie poświęconej prof. Romerowi wydanym w br. przez Bibliotekę Narodową. Z powołania jednak był przede wszystkim nauczycielem, związany z tym zawodem od pierwszej swojej pracy jako zastępcy nauczyciela w lwowskim Gimnazjum nr III im. Franciszka Józefa, później Stefana Batorego (1893/94).
To właśnie praca pedagogiczna skłoniła go do zainteresowania się kartografią. Doświadczenia szkolne z pierwszych lat nauczania, krytyczna ocena podręczników i pomocy szkolnych, jakimi dysponowała galicyjska szkoła, sprawiły, że jeszcze w ostatnich latach XIX wieku zrodziła się u niego myśl wydania nowego podręcznika do geografii, który ukazał się już w 1904 r. Było to całkowicie nowatorskie opracowanie oparte na heurezie. Dołączony do drugiego wydania podręcznika w 1908 r. „Atlas geograficzny” dał początek bogatej twórczości kartograficznej Romera, a równocześnie przyniósł mu zasłużoną sławę w kraju dzięki nowatorskiemu ujęciu i nowej, spójnej dla wszystkich kontynentów prezentacji i generalizacji rzeźby terenu.
Pełna treść artykułu w majowym wydaniu GEODETY
powrót
|
