Powstanie Centrum Badań Ziemi i Planet – GeoPlanet

Cztery instytuty Polskiej Akademii Nauk: Instytut Geofizyki, Instytut Nauk Geologicznych, Instytut Oceanologii oraz Centrum Badań Kosmicznych PAN podpisały 30 marca br. umowę konsorcyjną tworzącą Centrum Badań Ziemi i Planet – GeoPlanet.

Centrum ma być ośrodkiem integrującym w Polsce badania o fizycznych i chemicznych procesach zachodzących na Ziemi, w jej otoczeniu i w układzie słonecznym; ośrodkiem aktywnie uczestniczącym w międzynarodowych i krajowych programach, tworzącym własne narzędzia badawcze (in-situ i satelitarne).

Zmiany klimatu Ziemi są dziś najbardziej dyskutowanym aspektem zmian globalnych. Większość obserwacji i modeli wskazuje na wzrost temperatury atmosfery i oceanów, postępujące zwiększenie zawartości gazów cieplarnianych w atmosferze, topnienie lodowców i podnoszenie się poziomu morza. Obserwacje na Ziemi (in-situ) i z satelitów prowadzone są wysiłkiem światowej społeczności badaczy połączonych w organizacjach międzynarodowych. Centrum, działające już na tym polu poprzez swoje instytuty, będzie mogło lepiej skoordynować obserwacje prowadzone w Polsce, rozszerzyć ich zakres, zająć się ich kompleksową interpretacją i budować złożone modele i prognozy wymagające interdyscyplinarnego podejścia.
Konieczność stałego monitorowania dynamiki systemu ziemskiego pod kątem zagrożeń środowiskowych i cywilizacyjnych dostrzeżono w Europie już 10 lat temu, tworząc program GMES (Global Monitoring for Environment and Security) Unii Europejskiej, który wkrótce stał się jedną ze składowych ogólnoświatowego GEOSS (Global Earth Observation System of Systems). Udział w GMES i GEOSS wzmacnia polską sferę badawczą, integruje ją jednocześnie z europejskim i światowym obszarem badawczym. Instytuty Centrum od dawna z sukcesem angażują się w programy GMES i GEOSS, a po powołaniu Centrum mają szansę na objęcie roli jednego z europejskich liderów w tej dziedzinie. Ponadto realizują obligacje państwa w zakresie rejestracji globalnych zjawisk geofizycznych, których wyniki są przekazywane do Światowych Centrów Danych.

Prowadzenie badań nad geosystemem wymaga stałego rozwijania narzędzi obserwacyjnych i badawczych. Stacje pomiarowe, statki badawcze, nowe instrumenty, systemy i przyrządy satelitarne do monitorowania procesów zachodzących na Ziemi i innych planetach tworzone będą we współpracy z polskim przemysłem przy udziale instytutów Centrum. Przetwarzanie olbrzymiej ilości danych, ich archiwizowanie i udostępnianie to domena technologii informacyjnych i pole do działania dla firm specjalizujących się w usługach informatycznych. W ten sposób Centrum będzie przyczyniać się do rozwoju innowacyjności w kraju i do realizacji przez Polskę strategii lizbońskiej.

W perspektywie 5 lat Centrum Badań Ziemi i Planet – GeoPlanet stanie się ośrodkiem o znaczeniu europejskim uczestniczącym w ważnych międzynarodowych przedsięwzięciach badawczych jako ich koordynator lub współkoordynator. Zbuduje infrastrukturę badawczą pozwalającą na prowadzenie prac naukowych na najwyższym światowym poziomie, opracuje program oraz utworzy wspólne studia doktoranckie w dziedzinie podstawowych i stosowanych badań geofizycznych, geologicznych i kosmicznych, włączy się w program innowacyjnej gospodarki poprzez tworzenie narzędzi i metod pozwalających na transfer technologii do przemysłu i usług, w takich dziedzinach, jak systemy geoinformatyczne, przyrządy do monitorowania Ziemi i zachodzących na niej zmian, podsystemy i systemy satelitarne.