Gminy pobierają opłaty planistyczne, jeżeli wzrośnie wartość nieruchomości z powodu zmiany jej przeznaczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Opłata ustalana jest w przypadku, gdy właściciel sprzedaje nieruchomość przed upływem 5 lat od daty wejścia w życie tego planu. Gminy mogą również pobierać tzw. opłaty adiacenckie, jeżeli wartość nieruchomości wzrosła, bo dokonano jej podziału albo gmina zrealizowała inwestycje, np. budowę drogi lub kanalizacji, które także wpłynęły na wzrost jej wartości.
Kontrola została przeprowadzona w urzędach gmin: Chrząstowice, Dobrzeń Wielki, Komprachcice i Turawa, i obejmowała lata 2019–2023 (I poł.).
• Najważniejsze ustalenia kontroli
We wszystkich urzędach zapewniono warunki organizacji pracy umożliwiające korzystanie z instrumentów prawnych służących pozyskiwaniu środków finansowych z tytułu opisanych wyżej opłat planistycznych. W skontrolowanych gminach przyjęto także miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w których treści ustalono stawki procentowe takich opłat zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
Odmienna sytuacja miała miejsce w przypadku opłat adiacenckich. W dwóch skontrolowanych przez NIK urzędach, w Komprachcicach i w Dobrzeniu Wielkim, nie przygotowano projektów uchwał w sprawie ich wprowadzenia, mimo że taki obowiązek wynikał z obowiązujących przepisów. Skutkowało to brakiem możliwości pobierania ww. opłat, chociaż gminy te ponosiły koszty budowy infrastruktury drogowej i sieciowej, a także wydawały decyzje zatwierdzające podział nieruchomości. Przykładowo w Gminie Komprachcice zrealizowano inwestycję dotyczącą budowy i przebudowy infrastruktury drogowej i pieszo-rowerowej za ponad 1,65 mln zł, a w Gminie Dobrzeń Wielki było to 14 inwestycji o łącznej wartości ponad 3,1 mln zł. Na terenie Gminy Turawa obowiązywała natomiast uchwała z 2007 r. w sprawie ustalenia wysokości stawki procentowej opłaty adiacenckiej, lecz zaniechano jakichkolwiek działań w celu jej wykonania.
Wójtowie wskazanych wyżej gmin nie podejmowali również rzetelnych działań, aby ustalić, czy w związku ze sprzedażą nieruchomości, realizacją inwestycji albo zatwierdzeniem projektu podziału nieruchomości możliwe jest ustalenie i dochodzenie opłaty planistycznej i adiacenckiej. Tym samym pozbawiono się możliwości uzyskiwania należnych gminie dochodów.
NIK zwraca uwagę, że tylko Gmina Chrząstowice uzyskała w kontrolowanym okresie dochody z tytułu opłaty adiacenckiej w wysokości 345,8 tys. zł (w tym 252,7 tys. zł w związku z budową infrastruktury technicznej i 93,1 tys. zł w związku z wydaniem decyzji zatwierdzających podział nieruchomości).
Z kolei w Urzędzie Gminy w Turawie, z powodu błędnej interpretacji obowiązujących przepisów, doprowadzono do przedawnienia należności z tytułu opłat adiacenckich związanych z budową sieci kanalizacyjnej w wysokości ponad 185 tys. zł. Ponadto w gminie tej stwierdzono także nieprawidłowości polegające na błędach w księgowaniu należności i naruszeniu zasad procedury administracyjnej.
• Rekomendacje
W świetle ustaleń kontroli odpowiednie organy samorządowe powinny podjęć działania naprawcze. Zdaniem NIK konieczne jest wprowadzenie skutecznych procedur oraz wzmocnienie kontroli nad pobieraniem opłat. Jest to kluczowe dla zapewnienia transparentności i efektywności działania administracji lokalnej.
Wystąpienia pokontrolna do poszczególnych urzędów gmin
nadchodzące wydarzenia
zobacz pozostałe
