Uwaga na sygnały! Wykrywanie stanowisk dowodzenia

Wraz z rozwojem technologii detekcji ukrycie stanowisk dowodzenia stanowi coraz większy problem. Zmienia się także sposób prowadzenia działań operacyjnych – nie wystarczy już przewaga zbrojeniowa. Konieczna staje się również przewaga informacyjna oraz umiejętność dywersyfikacji źródeł łączności. Obecnie jest to zagadnienie będące przedmiotem aktywnych badań również ze względu na trwającą od półtora roku zbrojną napaść Rosji na Ukrainę.
Autor: OLIWIA HORBACZEWSKA

Zdjęcie ilustracyjne (źródło: MON)

Obraz satelitarny z wizualizacją sygnatury sygnału emitowanego przez batalion i jednostki wsparcia (fot. płk. Scott Woodward, US Army/Twitter)

Możliwości monitorowania działań i ruchów wojsk za pomocą rozpoznania obrazowego z roku na rok się zwiększają. Istotną rolę odgrywają tutaj systemy radarowe, które – dzięki wykorzystywaniu fal radiowych, w odróżnieniu od systemów optycznych – działają niezależnie od warunków pogodowych i pory dnia. Radary mogą być także wykorzystywane do wykrywania, identyfikacji i przechwytywania źródeł zamierzonej lub niezamierzonej emisji radiowej przez urządzenia komunikacyjne wykorzystywane przez sztab czy zgrupowanie wojsk. Tworzy to nowe wyzwania i sprawia, że dotychczas stosowane metody maskujące przestają być wystarczające.

• Rodzaje działań w środowisku elektromagnetycznym (EM)

Skuteczne rozpoznanie jest nieodzownym elementem prowadzenia każdego rodzaju działań zbrojnych. W działalności rozpoznawczej korzysta się z różnych źródeł informacji, które można podzielić na osobowe i techniczne. Do pierwszej z tych grup zalicza się kontakty z ludźmi, natomiast druga skupia się na użyciu różnych technologii, w tym wykorzystujących spektrum elektromagnetyczne.
Zgodnie z definicją NATO działania w środowisku elektromagnetycznym to wszystkie operacje, które kształtują środowisko elektromagnetyczne lub wykorzystują je do ataku, obrony oraz wsparcia działań w pozostałych środowiskach operacyjnych. Wśród technicznych źródeł informacji można wyróżnić m.in.:
• rozpoznanie obrazowe (Imagery Intelligence – IMINT) – wykorzystywanie danych uzyskanych z analiz zdjęć fotograficznych, promieniowania elektromagnetycznego, promieniowania cieplnego i pochodzących z radarów;
• rozpoznanie sygnałowe/radioelektroniczne (Signals Intelligence – SIGINT) – przechwytywanie i przetwarzanie danych o obiektach elektronicznych przeciwnika emitujących energię elektromagnetyczną; obejmuje rozpoznanie radiowe (namierzanie źródeł łączności i transmisji danych) oraz rozpoznanie elektroniczne (sygnały pochodzące z innych źródeł);
• rozpoznanie pomiarowo-badawcze (Measurement and Signature Intelligence – MASINT) – szczegółowa analiza jakościowa i ilościowa danych otrzymywanych z czujników pomiarowych w celu określenia cech charakterystycznych związanych ze źródłem, emiterem lub nadawcą.

• Więcej sprzętu, więcej problemów

Współczesne stanowiska dowodzenia, mimo coraz większej mobilności, stają się łatwym celem ataku. Ich pozycję mogą bowiem zdradzać generowane sygnatury elektrometryczne. Co zrozumiałe, stanowiska dowodzenia wyposażone są w liczne anteny i generatory – niezbędne elementy komunikacji i prowadzenia operacji. Emitowane przez nie fale radiowe mogą być jednak wykrywane przez detektory radarowe. Tym sposobem narzędzia umożliwiające stałą komunikację i dostęp do informacji, nierzadko decydujące o przewadze jednej ze stron konfliktu, jednocześnie przyczyniają się do wzrostu zagrożenia.
Temat znaczenia różnych rodzajów kamuflażu podniósł dowódca 11. Pułku Kawalerii Pancernej Armii Stanów Zjednoczonych Scott Woodward, który zamieścił na Twitterze obraz satelitarny z wizualizacją sygnatury sygnału emitowanego przez batalion i jednostki wsparcia. Materiał pozyskano podczas ćwiczeń w Narodowym Centrum Treningowym w Fort Irwin w Kalifornii. Opublikowane zdjęcie pozwala na dokładne określenie położenia stanowisk dowodzenia i jednostek operacyjnych. Można to ustalić na podstawie intensywności i liczby źródeł sygnału. Przykład ten pokazuje, że tradycyjne metody kamuflażu mogą być skuteczne w przypadku identyfikacji optycznej czy termowizyjnej, ale nie spełniają swojego zadania przy innych detektorach.
Podobnie dzieje się w przypadku systemów montowanych w pojazdach bojowych. Coraz powszechniej stosowane czujniki i radary do wykrywania zagrożeń mogą znacznie zwiększać sygnał emitowany przez jednostkę i skutkować jej namierzeniem. Można zatem domniemywać, że wraz z wprowadzaniem do użytku kolejnych systemów problem będzie tylko narastał i konieczne stanie się zastosowanie nowych technologii.

• Sposoby przeciwdziałania

Jednym ze stosowanych rozwiązań maskujących jest lokalizowanie anten w oddaleniu od stanowiska dowodzenia. W przypadku wykrycia może to ocalić życie sztabu, ale nie ogranicza strat materialnych czy też spowodowanych utratą łączności. Wykorzystywane są także bezzałogowe systemy powietrzne, które mogą udostępniać dane w czasie rzeczywistym i zagłuszać czujniki przeciwnika, a także w razie potrzeby działać jako wabiki.
Bardziej efektywnym rozwiązaniem wydaje się zalewanie obszaru fałszywymi sygnałami, co ma uniemożliwić ustalenie dokładnej lokalizacji stanowiska. Stosowana jest także taktyka kontroli emisji. Wiąże się ona z pracą nad systemami łączności oraz czujnikami. Celem jest skuteczne działanie w trybie pasywnym oraz wykorzystujące technologie zmniejszające prawdopodobieństwo namierzenia sygnału.
Specjaliści przewidują, że w kolejnych latach problem wykrywania sygnatur elektrometrycznych będzie stanowił największą lukę w zabezpieczeniach, a ważnym kierunkiem rozwoju staną się inteligentne multispektralne systemy kamuflażu, które pozwolą szybko wtopić obiekt w otaczające go tło spektrum elektromagnetycznego.

Literatura:
1. Beagle M., Slider J. C., Arrol M. R., 2023, The Graveyard of Command Posts. What Chornobaivka Should Teach Us about Command and Control in Large-Scale Combat Operations;
2. Danielewicz K., 2012, Charakterystyka rozpoznania w operacji typu COIN;
3. Hofstetter J., Wojciechowski A., 2020, Electromagnetic Spectrum Survivability in Large-Scale Combat Operations;
4. Lucas S. P, 2020, Evolve or Die: Enhancing Electronic Warfare Capability in U.S. Army Brigade Combat Teams to Maintain Lethality and Survivability in Combat;
5. Pomerleau M., 2021, To win battles of information, the US Army will need deep sensing and data handling;
6. Tingley B., 2019, The Navy’s Secretive And Revolutionary Program To Project False Fleets From Drone Swarms;
7. Trevithick J., 2020, This Is What Ground Forces Look Like To An Electronic Warfare System And Why It’s A Big Deal;
8. Wysocki K., Jastrzębska E., 2021, Współczesne uwarunkowania maskowania stanowisk dowodzenia;
9. Yeadon S. A., 2020, A New Combined-Arms Approach for the Armored Brigade Combat Team;
10. AAP-6 Słownik terminów i definicji NATO.

Oliwia Horbaczewska