Wyjątkowy atlas pocztowy wystawiony we wrocławskim muzeum

12 października w Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu odbył się wernisaż wystawy, na której można podziwiać wyjątkowy w skali świata „Atlas Pocztowy Europy 1799”. Ta wydana pod koniec XVIII w. publikacja jest dziś najstarszym w Europie atlasem dróg i traktów pocztowych oraz pierwszym tego rodzaju zestawem map pocztowych na świecie.

Prezentowany egzemplarz został zakupiony do muzeum w 1958 roku. Z przeprowadzonego rozpoznania w zasobach polskich muzeów i bibliotek wynika, że atlas przechowywany w MPiT jest najprawdopodobniej jedynym w Polsce egzemplarzem tej publikacji zawierającym tak dużą liczbę map. Wyróżnia się on piękną szatą edytorską i graficzną nawiązująca do najlepszych wzorów kartografii europejskiej.

Mapy przedstawiają bardzo szczegółową sieć europejskich traktów pocztowych według stanu z końca XVIII wieku. Atlas zawiera ponad 7,6 tys. stacji pocztowych całej Europy i zachodniej Syberii. Opisany w języku łacińskim i niemieckim składa się z 40 map, które przedstawiają z niezwykłą szczegółowością wszystkie trasy pocztowe w Europie w XVIII wieku. Atlas ten jest także najdokładniejszą prezentacją pocztowego systemu Taxisów, którzy od XVI wieku zakładali ordynacje pocztowe w większości krajów Europy. Ich schyłek nastąpił w czasach napoleońskich, kilka lat po opublikowaniu atlasu.

Mapy zostały wykonane techniką miedziorytniczą, zaś odbitki wykonano na papierze czerpanym i ręcznie pokolorowano. Nie uwidoczniono na nich rzeźby terenu, jedynie naniesiono ważniejszą sieć hydrologiczną. Treść map przedstawia połączenia pocztowe na wybranym terenie krajów europejskich oraz ich połączenia z państwami ościennymi. Na mapach oznaczono wsie, miasteczka z rynkiem, miasta większe i duże z ratuszem. Miejscowości te połączone są liniami oznaczającymi bieg traktu pocztowego. Nad każdą linią umieszczono oznaczenie odległości wyrażone w milach pruskich.

Autorem atlasu jest Franz Johann Joseph von Reilly (1766–1820) – wiedeński księgarz, kartograf, pasjonat, wydawca oraz pisarz. Do wykonania tej publikacji zatrudnił on wyśmienitych rytowników i grawerów wiedeńskich: Franza T. Müllera (1755-–1816), Ignaza Kühna, Antona Benedicta, Johanna Stengera (1767–1802), miedziorytnika i ilustratora książek Johanna Wenzla Engelmanna (1748–1803) oraz Ignaza Albrechta (1759–?) – znanego w Wiedniu grawera almanachów i map oraz ilustracji do wydań książkowych, a także Kiliana Ponheimera (1757–1840), wybitnego specjalisty w rytowaniu sylwety ludzkiego ciała i jego układów mięśni oraz tworzeniu modeli ludzkich dla malarzy lub innych podobizn przeznaczonych jako pomoce naukowe.

Nie wiadomo dziś, jak długo trwały prace nad atlasem. Z pewnością Reilly wykorzystał do niego swoje wcześniejsze mapy i prace terenowe, których efektem było wydanie pojedynczych map niektórych regionów Europy uwzględniających nie tylko przebieg dróg lokalnych i międzynarodowych, ale również i traktów pocztowych. Takie mapy ukazywały się nakładem Reilly’ego w Wiedniu od 1789 roku.

Wystawa poświęcona atlasowi dostępna będzie do 4 grudnia br.

JK (na podstawie informacji MPiT)