Nie tylko dla rolnika. Scalenie gruntów sposobem na poprawę struktury gospodarstw rolnych

Rozproszona struktura agrarna nie sprzyja racjonalnemu wykorzystaniu ziemi. Do roku 2021 r. wciąż nie wypracowaliśmy sobie dobrych praktyk w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Przyczyn można doszukiwać się zarówno w burzliwej historii naszego kraju, jak i w wadliwych procesach administracyjno-prawnych. W efekcie w polskim pięknym, różnorodnym krajobrazie dominuje chaos przestrzenny. Rozdrobnienie działek jest właściwie normą, a uprawianie ziemi na polach rozsianych po całym obrębie nie jest tak efektywne jak w przypadku zwartych, wielohektarowych działek rolnych.

• Gospodarstwo rolne w Polsce

Omawianie zagadnień związanych z pracami scaleniowymi poprzedzimy krótką charakterystyką gospodarstw rolnych. Najlepszym źródłem informacji o stanie rolnictwa w Polsce jest Powszechny Spis Rolny. Ostatni został przeprowadzony w okresie od wrześ­nia do listopada 2020 r., a jego wstępne wyniki zostały opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). Spisem rolnym zostały objęte gospodarstwa rolne, które są użytkowane przez osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowoś­ci prawnej.

Według wstępnych, szacunkowych danych liczba gospodarstw rolnych w porównaniu z rokiem 2010 r. zmniejszyła się o blisko 192 tys. przy jednoczesnym wzroście ich średniej powierzchni (...). Z kolei zgodnie z ogłoszeniem prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z 17 września 2021 r. średnia powierzchnia gruntów rolnych w gospodarstwie w 2021 roku wynosiła 11,2 ha (...). Wykres przedstawia zmianę średniej powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie w latach 2010–2021.

Najnowsze dane nie wskazują zatem na dynamiczne zmiany struktury polskich gospodarstw rolnych. Nadal ponad połowa gospodarstw w kraju nie przekracza powierzchni do 5 ha użytków rolnych (52,5% w 2020 r.) (...). A to oznacza, że walka z rozproszeniem pól nie przynosi takich wyników, jak powinna.

• Procedura scalenia gruntów

Zgodnie z ustawą z 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów [DzU 2021, poz. 1912] projekt scaleniowy w Polsce może być realizowany na wniosek większości (ponad 50 %) właś­cicieli gospodarstw rolnych położonych na projektowanym obszarze scalenia lub na wniosek właścicieli gruntów, których łączny obszar przekracza połowę powierzchni projektowanego obszaru scalenia...