Mapy geologiczne w internecie: wspólna platforma kartografii geologicznej

Z inicjatywy głównego geologa kraju i Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB w ramach jednego z zadań państwowej służby geologicznej (psg) powstaje Wspólna Platforma Kartografii Geologicznej (WPKG). Jej celem jest zgromadzenie w jednej bazie danych oraz usystematyzowanie i zaprezentowanie on-line jak największej ilości dostępnych map geologicznych i innych produktów kartograficznych związanych z geologią.

Ekran testowej wersji aplikacji internetowej dla Wspólnej Platformy Kartografii Geologicznej

W ten sposób zostanie zabezpieczony i szeroko udostępniony, w nowoczesnych formach i za pomocą nowoczesnych narzędzi cyfrowych, strategiczny zasób map geologicznych, które geolodzy Państwowego Instytutu Geologicznego i innych instytucji naukowych zajmujących się geologią systematycznie opracowywali przez ostatnie dziesięciolecia. Zasoby te będą bezpłatnie udostępnione w prosty i przyjazny dla użytkownika sposób poprzez aplikację internetową dostarczającą także narzędzia do ich wyszukiwania, analizy i pobierania. Całość prac finansuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Platforma WPKG ma zostać uruchomiona dla użytkowników pod koniec 2023 roku.

Jak ważny jest dostęp do informacji geologicznej wie każdy, kto chce zrealizować inwestycję infrastrukturalną, zainstalować pompę ciepła lub sporządzić plan zagospodarowania przestrzennego. Z kartograficznych zbiorów korzystają przedsiębiorcy, samorządy, naukowcy, studenci i pozostali obywatele, chcący uzyskać dane o budowie geologicznej terenu, warunkach hydrogeologicznych czy środowiskowych. Dostęp do zróżnicowanych tematycznie map geologicznych z możliwością ich wspólnej kontekstowej analizy, wraz z innymi referencyjnymi danymi np. administracyjnym podziałem kraju czy podkładami topograficznymi, jest podstawową potrzebą w każdej pracy geologicznej – tak stosowanej, jak i naukowej. Fraza „mapa geologiczna” jest jedną z najczęściej wyszukiwanych w zasobach PIG-PIB.

Podążając za potrzebami gospodarki, nauki i społeczeństwa, już w 2016 roku Państwowy Instytut Geologiczny – PIB jako jeden z pierwszych krajów w Europie zapewnił on-line powszechny dostęp do geologicznych seryjnych map arkuszowych w formie plików graficznych (ponad 5 000 arkuszy map). Obecnie tworzona jest kompleksowa baza danych wszystkich znanych produktów kartograficznych wraz ze specjalistycznym narzędziem GIS dostępnym on-line, dzięki któremu korzystanie z nich będzie jeszcze łatwiejsze.

W ramach WPKG do końca 2023 roku zgromadzonych i udostępnionych zostanie łącznie około 20 tys. plików graficznych, tekstowych i usług danych przestrzennych. Wspólna Platforma Kartografii Geologicznej połączy zarówno najnowsze produkty kartograficzne, jak i archiwalne mapy geologiczne opracowane przez PIG-PIB i inne jednostki naukowe. W ramach WPKG udostępnione zostaną m.in. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, Mapy Geologiczne Polski w skali 1:200 000, 1:500 000 i 1:1 000 000, polska część Międzynarodowej Mapy Czwartorzędu Europy w skali 1: 2 500 000 (IQUAME), mapy geologiczne i geotechniczne głównych aglomeracji w kraju w skali 1:10 000 opracowane w ramach Atlasów Geologiczno-Inżynierskich, Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, Mapa Geośrodowiskowa Polski w skali 1:50 000, Mapa obszarów zagrożonych podtopieniami w skali 1:50 000, mapy prezentujące tematykę surowcową i gospodarczą i inne mapy seryjne, przeglądowe, regionalne i tematyczne.

Mapy będą prezentowane i udostępniane w formie rastrowej (mapy, załączniki, szkice, objaśnienia, przekroje) oraz w formie usług wyszukiwania, przeglądania i pobierania. Kluczowe dla użytkowników warstwy informacyjne będą dostępne w formie wydajnych usług typu REST. Wraz z danymi geologicznymi, WPKG będzie udostępniać, pobierane z innych instytucji, najważniejsze referencyjne dane niezbędne do równoległej analizy – m.in. dane Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii czy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

WPKG wraz z analizą map umożliwi analizowanie pozostałych danych geologicznych pochodzących z baz danych PIG-PIB – np. danych otworowych, Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd), Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP), punktów monitoringu wód podziemnych, obiektów antropopresji, geostanowisk itp. Użytkownik będzie miał możliwość dodawania i włączania do analizy własnych danych, a nawet zapisu samodzielnie zestawionych kompozycji.

Wspólna Platforma Kartografii Geologicznej zawierać będzie nie tylko konkretne mapy w wersji cyfrowej, ale poprzez odpowiednie przygotowanie wybranych atrybutów w bazie danych, również wiele przydatnych informacji, np. o litologii, wieku i genezie skał. W oparciu o wymienione wyżej dane aplikacja webowa WPKG umożliwi wykonanie wielu zapytań i analiz przestrzennych z wykorzystaniem znanych i powszechnie stosowanych funkcji geostatystycznych wykorzystywanych w oprogramowaniu klasy GIS.

Planowane jest m.in. udostępnienie takich funkcjonalności, jak: identyfikacja, selekcja, informacja o atrybutach, przecięcie/kolizja danych, wyznaczenie bufora wokół obiektów, generowanie statystyk z danych obszarowych i punktowych, przekierowanie z danych przestrzennych do danych atrybutowych przechowywanych w tabelach bazy danych, generowanie wyników w formie diagramów, raportów oraz map.

Zakres danych i funkcjonalność umożliwi również kierowanie prostych i złożonych zapytań do bazy danych. Dzięki temu możliwe będzie określenie lokalizacji obiektów odpowiadających wybranym parametrom np. wybrane wydzielenia litologiczne na terenie danej jednostki administracyjnej. Uproszczony zostanie mechanizm przeglądania, wyszukiwania i pobierania danych poprzez wprowadzenie dodatkowych możliwości wyszukiwania (np. według jednostek administracyjnych, podziału arkuszowego, wybranych słów kluczowych) oraz zwiększenie wydajności poprzez zastosowanie wydajnej architektury GIS, nowoczesnych rozwiązań serwerowych GIS, usług REST oraz opracowanie i zastosowanie systematyki plików optymalnej z technologicznego punktu widzenia (składowanie i pobieranie danych).

Bazując na prowadzonej obecnie analizie potrzeb interesariuszy, zostaną przygotowane konkretne konfiguracje danych skategoryzowane pod konkretne zagadnienia, dla których konieczne będzie wsparcie dla danej grupy użytkowników. Dodatkowo, każdy użytkownik będzie mógł zapisać własne kompozycje, a nawet ,,zabrać ze sobą” unikatowy link wygenerowany przez system, który umożliwi mu w przyszłości wywołanie dokładnie tej mapy, którą uprzednio sobie skonfigurował. Oznacza to, że przykładowo konkretna jednostka samorządowa może raz określić i skonfigurować w aplikacji swój obszar zainteresowań (np. uruchomiona mapa SMGP 1:50 000, mapa MHP 1:50 000 i dane otworowe na podkładzie map GUGiK), pobrać wyżej opisany unikatowy link i wielokrotnie wracać do określonego widoku map, a nawet udostępnić ten link na stronie internetowej urzędu. Uruchomienie linku przez użytkownika serwisu urzędu spowoduje otworzenie aplikacji WPKG prezentującej wcześniej określony zakres map z widokiem na daną jednostkę samorządową. WPKG polega zatem zarówno na udostępnieniu danych on-line, jak i na udostępnieniu narzędzia/funkcjonalności.

Znacznym udogodnieniem dla osób korzystających z zasobów kartograficznych PIG-PIB on-line na potrzeby pracy naukowej będzie możliwość pobierania wraz z samymi mapami także ich wykazu, a więc gotowego spisu wykorzystanych opracowań źródłowych. We współpracy z wieloma ekspertami PIG-PIB zostanie przygotowany standard cytowania map i opracowań kartograficznych, dzięki któremu, poprzez odpowiednie skonfigurowanie opisów produktów w bazie danych i aplikacji, dla każdej mapy będzie wiadomo, w jaki sposób powinna być ona cytowana, opis we właściwym formacie będzie wyświetlony i możliwy do skopiowania bezpośrednio w aplikacji WPKG. Uwzględnione tutaj zostaną powszechnie stosowane identyfikatory wydawnicze (ISBN, ISSN) oraz (dla zasobów go posiadających) cyfrowy identyfikator dokumentu elektronicznego DOI, który umożliwia łatwe znalezienie publikacji naukowej w internecie i wykorzystywany jest w międzynarodowych cyfrowych bazach danych i sieciach naukowych, takich jak ORCID czy ResearchGate.

W ramach przedsięwzięcia WPKG, jako odrębny, aczkolwiek kluczowy dla rozwoju map geologicznych efekt rzeczowy, realizowane są także prace związane z nową wersją systemu informatycznego Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 (SMGP). Umożliwi to odwzorowanie nowej metodyki organizacji pracy w całym procesie wytwarzania mapy, włączenie do etapu prac autorskich standardu geobazy (GIS) oraz rozpoczęcie prac rozwojowych, ukierunkowanych na przygotowanie bazy danych ciągłej mapy SMGP dla całego kraju.

W kolejnych okresach użytkownicy/interesariusze WPKG będą zapraszani do określenia swoich potrzeb poprzez udział w ukierunkowanych ankietach oraz testach kolejnych wersji aplikacji WPKG, której robocza wersja on-line została już opracowana i jest obecnie w fazie testów wewnętrznych.

Już teraz można zgłaszać uwagi, sugestie i komentarze na adres: WPKG@pgi.gov.pl

Anita Starzycka, Piotr Gałkowski, Katarzyna Jóźwik, Józef Mikołajków (PIG-PIB)