PIG kończy realizację Mapy Geośrodowiskowej Polski

Państwowy Instytut Geologiczny oficjalnie ogłosił zakończenie realizacji trzeciej i zarazem ostatniej edycji Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000.

Harmonogram realizacji MGśP II

Przedsięwzięcie ruszyło 23 lata temu, w 1997 roku. Wtedy to powstały koncepcja merytoryczna i pierwsza instrukcja wykonania mapy, będące podstawą do wykonania wszystkich trzech edycji projektu. Pierwsza edycja została zrealizowana w latach 1997-2004 jako Mapa Geologiczno-Gospodarcza Polski (MGGP). Druga, pod zmienioną nazwą, już jako Mapa Geośrodowiskowa Polski (MGśP), powstała w latach 2005-2012. Trzecia i ostatnia edycja – Mapa Geośrodowiskowa Polski II (MGśP II) – wykonywana była w latach 2013-2019.

Konieczność opracowania kolejnych edycji mapy wynikała przede wszystkim z dużej dynamiki zmian zachodzących w prezentowanych danych, ale także z potrzeby ujęcia nowych zagadnień. Wprowadzanie nowych warstw skutkowało przeprowadzaniem cyklicznych aktualizacji i rozbudowy projektu. Po wielu zmianach technologicznych i rozszerzeniu treści merytorycznej mapa stała się obszerną bazą danych geośrodowiskowych, z naciskiem na podstawowe dane o złożach i perspektywicznych wystąpieniach kopalin w Polsce.

Podstawowymi celami Mapy Geośrodowiskowej Polski są:

• przedstawienie aktualnej i perspektywicznej bazy zasobowej kopalin z uwzględnieniem ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, walorów przyrodniczo-krajobrazowych i kulturowych oraz zagospodarowania przestrzennego,
• określenie obszarów bezkolizyjnego lokalizowania obiektów uciążliwych lub potencjalnie uciążliwych dla środowiska,
• wyznaczenie kierunków rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów kraju z zachowaniem zasady zrównoważonego rozwoju.

Prace nad ostatnią edycją Mapy Geośrodowiskowej Polski podzielono na dwa etapy. W latach 2013-2015 wykonano 467 arkuszy planszy A i 467 arkuszy planszy B, a w latach 2016-2019 zrealizowano 602 arkusze planszy A i tyle samo planszy B wraz z 16 arkuszami przygranicznymi o numerach 1070-1085. Razem wykonano 934 arkuszy w I etapie oraz i 1236 arkuszy w II etapie.

W ostatniej edycji zmieniono formułę tekstów objaśniających – z tekstów w ujęciu arkuszowym na ujęcie wojewódzkie. Opracowano 16 takich tekstów dla wszystkich województw. W ramach projektu powstała także jedna ciągła baza Mapy Geośrodowiskowej Polski dla całego kraju, dla wszystkich warstw informacyjnych. Zaktualizowany został system gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych w formule serwisu sieciowego oraz narzędzi raportowych. Zaktualizowano też serwis internetowy o geologii środowiskowej.

W sposób ciągły prowadzono prace nad kontrolą, koordynacją i nadzorem poprawności merytorycznej opracowań. Odbyły się odbiory wewnętrzne wszystkich 2170 arkuszy wykonanych w latach 2013-2019 w celu przygotowania ich do odbioru przez Komisję Opracowań Kartograficznych (od 2017 roku – Komisję Opracowań Geologicznych). Komisja ta pozytywnie zaopiniowała wszystkie przedstawione arkusze plansz A i B, a wiele z nich wyróżniła za wysoki poziom merytoryczny i sposób prezentacji danych.

W zakresie działań edukacyjnych w każdym roku realizacji zadania przeprowadzano cykle szkoleń i wykładów dla studentów Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej w aspekcie możliwości i metod wykorzystywania MGśP. Przeprowadzano też konsultacje z przedstawicielami okręgowych urzędów górniczych oraz państwową administracją geologiczną w aspekcie udostępniania opracowywanych danych geośrodowiskowych – w szczególności dotyczących rezerw surowcowych (przede wszystkim piaskowo-żwirowych) oraz procederu niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin. W 2016 roku zespół koordynacyjny MGśP uczestniczył w cyklu szkoleń zorganizowanych dla przedstawicieli państwowej administracji geologicznej w celu zapoznania ich z zakresem danych geośrodowiskowych dostępnych w internecie. W 2017 i 2018 roku przeprowadzono konsultacje w Wyższym Urzędzie Górniczym w Katowicach wraz z przedstawicielami dyrekcji Ministerstwa Środowiska i dyrekcji PIG-PIB w aspekcie współpracy poprzez wspólne działania oraz udostępnianie i wymianę danych z warstwy normatywnej kopalin dotyczących niekoncesjonowanej eksploatacji.

W zakresie promocji i rozpowszechniania danych zawartych w MGśP II powstały liczne artykuły i referaty naukowe wygłaszane na krajowych konferencjach związanych głównie z tematyką surowcową, dedykowaną administracji geologicznej oraz organom nadzoru górniczego. Wszystkie referaty dotyczące MGśP udostępnione zostały na stronie PIG.

Zespół realizujący MGśP stanowią pracownicy służby geologicznej zaangażowani w tematykę ochrony złóż kopalin i racjonalnym ich gospodarowaniem. Dlatego też prace zapoczątkowane Mapą Geośrodowiskową Polski zaowocowały kolejnymi przedsięwzięciami dedykowanymi szerzeniu dobrych praktyk i badaniu nieprawidłowości występujących w sektorach gospodarki, bazujących na surowcach mineralnych. Należy tu wymienić projekt dotyczący aktualizacji i uporządkowania stanu wiedzy o perspektywach i prognozach surowcowych oraz projekt mający za zadanie zbudowanie w skali kraju systemu monitoringu odkrywkowej eksploatacji kopalin.

Kompleksowy dostęp do Mapy Geośrodowiskowej Polski w standardzie WMS możliwy jest poprzez serwis e-MGśP. Serwis wyposażony jest również w moduł raportowy umożliwiający wygenerowanie raportów w postaci plików PDF zawierających dane pochodzące z baz danych: Mogilniki, Antropopresja, WN Kopaliny i Geochemia.

Dostęp do MGśP możliwy jest również bezpośrednio poprzez Narodowe Archiwum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego udostępniające arkusze mapy w postaci analogowej (drukowanej) oraz cyfrowej (pliki JPG i TIF), a także umożliwia dostęp do cyfrowych baz danych. Mapy w postaci cyfrowej udostępnione są także w przeglądarce Centralnej Bazy Danych Geologicznych (geologia.pgi.gov.pl oraz geolog.pgi.gov.pl – aplikacja mobilna).

Po zakończeniu ostatniej, trzeciej edycji mapy, zawarte w niej dane będą na bieżąco aktualizowane, co jest konieczne z uwagi na obowiązujące przepisy prawne.

Projekt Mapy Geośrodowiskowej Polski realizowany był na zlecenie Ministra Środowiska, a finansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Dr Olimpia Kozłowska