Profesor Lech Ratajski – wspomnienia w 30. rocznicę śmierci

Lech Ratajski, kierownik Katedry Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1966-77, zmarł 22 listopada 1977 r., prawie dokładnie 30 lat temu. Jego pamięci poświęcone było dzisiejsze (19 listopada) otwarte zebranie zorganizowane przez tę jednostkę naukową.

Sylwetkę prof. Ratajskiego przedstawił obecny szef Katedry prof. Jacek Pasławski. Wiele wątków dotyczyło osobistych doświadczeń ze spotkań z profesorem, m.in. prof. Pasławski był jego doktorantem.
Lech Ratajski urodził się w 1921 r. w Rawie Mazowieckiej. Po wybuchu II wojny światowej studiował na Wydziale Mechanicznym Szkoły im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. W latach 1945-1947 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a w latach 1946-1950 geografię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1950 przeniósł się do Warszawy i został młodszym asystentem w Zakładzie Antropogeografii Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Warszawskiego. Potem był asystentem i adiunktem w Katedrze Geografii Regionalnej Instytutu Geograficznego, gdzie kierował dwiema pracowniami. W 1962 pod kierunkiem Stanisława Leszczyckiego obronił doktorat na podstawie pracy „Polski dorobek w dziedzinie kartografii ekonomicznej w latach 1900-1958”, a w 1966 habilitował się na podstawie rozprawy „Mapy przemysłu, ich własności metodyczne i kartometryczne”. W 1966 r. przejął kierownictwo Katedry Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego po prof. Stanisławie Pietkiewiczu. Od 1972 r. był profesorem nadzwyczajnym i wicedyrektorem Instytutu Geograficznego tej uczelni. Wypromował blisko 90 magistrów i 6 doktorów kartografii. Gościnnie wykładał też na Uniwersytecie Alberty w Edmonton (w latach 1971-72). Był dwukrotnie wybrany (w roku 1972 i 1976) na wiceprezydenta Międzynarodowej Asocjacji Kartograficznej, a dzięki jego inicjatywie w 1982 w Warszawie odbyła się Międzynarodowa Konferencja Kartograficzna MAK. Od 1968 r. pełnił funkcję redaktora naczelnego miesięcznika „Poznaj Świat”, z którym współpracował już od 1948 r.; był również wiceprzewodniczącym Komitetu Redakcyjnego powstałego pod koniec lat 60. kwartalnika „Polskiego Przeglądu Kartograficznego”. Profesor zmarł nagle 22 listopada 1977 r.

Po przyjściu do Katedry Kartografii UW profesor nadał jej nowy kierunek działalności dydaktycznej, którym było opracowywanie, w ramach prac magisterskich, map społeczno-gospodarczych, a później ściennych map kompleksowych. Głównym motorem działalności naukowej profesora była teoria kartografii. Jego zainteresowania naukowe obejmowały też problemy nazewnictwa geograficznego i geografię regionalną świata. Najbardziej znane są jego prace z dziedziny generalizacji i standaryzacji znaków kartograficznych.
We wspomnieniach doktorantów, którzy stanowią trzon obecnej Katedry, jawił się jako bardzo otwarty człowiek, wspierający wszelkie samodzielne inicjatywy młodzieży, znakomity organizator m.in. licznych wypraw zagranicznych „na Zachód”, których realizacja w latach 60. czy 70. graniczyła z cudem. Ciepło wspominali go również współpracownicy. Profesor Pasławski zacytował skierowany do niego fragment listu, który znakomicie charakteryzuje postawę prof. Ratajskiego: „Bardzo cenię inicjatywę (...). Tak trzeba. Z ciągnięcia za uszy, popychania nigdy nic nie wyjdzie. Powinniście być jak rozbrykane ogiery, które trzeba trzymać i hamować raczej niż jak flegmatyczne szkapy, na których łamie się bat”.
Obecny na spotkaniu dziekan Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW, w którego skład wchodzi Katedra Kartografii, prof. Andrzej Richling podkreślił istotny wpływ prof. Ratajskiego na unowocześnienie metodyki badań w kartografii, a zarazem jego bardzo duże znaczenie w rozwoju kontaktów międzynarodowych. To były czasy – wspominał – kiedy polscy geografowie odgrywali w świecie istotną rolę. Między innymi pozycja profesora w MAK świadczyła o tym, że nie jesteśmy jakąś małą, zaściankową, nieznaną nikomu na świecie geografią – podsumował.

Podczas spotkania obdarowana kwiatami została Izabela Krauze-Tomczyk. Wieloletnia pracownica GUGiK (jeszcze w tym roku, przed odejściem z tej instytucji, zatrudniona na stanowisku głównego specjalisty w Departamencie Geodezji, Kartografii i Systemów Informacji Geograficznej) przez wiele lat współpracowała z Katedrą przy różnych inicjatywach (m.in. wydaniu Atlasu Narodowego, map dla niewidomych). Prof. Pasławski podziękował jej za życzliwość i wsparcie dla poczynań kartografów-geografów m.in. przy organizacji konferencji i seminariów.
Przy tej okazji rozstrzygnięto również konkurs ogłoszony na początku października wśród studentów specjalizacji kartograficznej WGiSR UW na kartkę świąteczną z akcentami kartograficznymi, co znakomicie wpisało się w wątek artystycznych doświadczeń głównego bohatera dzisiejszego spotkania.

Uczestnicy spotkania, z prawej prof. Jacek Pasławski

Prof. Andrzej Richling wspomina prof. Lecha Ratajskiego (na zdjęciu w tle)

AW