powrót

Janusz Wałkuski

Polscy fotogrametrzy na Grenlandii

Wkład nauki polskiej w odkrywanie tajemnic Arktyki – wyprawa polarna, 1937 r. Pierwszym polskim badaczem Grenlandii był dr Aleksander Kosiba, uczestnik duńskiej ekspedycji geodezyjnej w roku 1934. Był on także inicjatorem polskiej wyprawy na Grenlandię w 1937 r. zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Geograficzne we Lwowie i WIG, przy finansowym wsparciu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Na czele komitetu organizacyjnego stanęło trzech wybitnych profesorów: Eugeniusz Romer, Henryk Arctowski, August Zierhoffer.

Grenlandia to największa wyspa na kuli ziemskiej, o powierzchni 2 175 600 km2. Panuje tam klimat polarny, a średnioroczna temperatura, wynosząca –30oC, jest najniższa na półkuli północnej. Najwyższy szczyt wznosi się na 3440 m n.p.m. Grubość czaszy lodowej (lądolodu) dochodzi do 2500 m. Odkrycie Grenlandii przypisuje się Wikingom (VIII w.). Udokumentowane zostało ono w roku 981 przez Eryka Rudego, który tak właśnie nazwał odkrytą ziemię i przyczynił się do jej kolonizacji. Wskutek ekstremalnych warunków klimatycznych pierwsi osadnicy wyginęli. Później Grenlandię jeszcze kilkakrotnie odkrywano i o niej zapominano. W 1721 r. na wyspę dotarł misjonarz Hans Egede, który przez 15 lat nawracał Eskimosów na wiarę katolicką. Od tego czasu rozpoczął się długi okres penetracji i kolonizacji nieprzyjaznej, ale cennej wyspy. Ostateczny sukces odnieśli Duńczycy, mimo że deptali po Grenlandii Norwegowie Anglicy, Niemcy, Szwedzi, Francuzi i Amerykanie. Rozstrzygnął o tym Trybunał w Hadze, który w 1933 roku orzekł, że Grenlandia jest częścią składową Królestwa Danii.

Skład i zadania wyprawy
Kierownikiem polskiej wyprawy został dr Aleksander Kosiba, który zajmował się także pracami glacjologicznymi
(badaniem lodowców). Pozostali uczestnicy to:
- Stefan Bernadzikiewicz – starszy asystent Politechniki Warszawskiej (m.in. zdjęcia filmowe i dokumentacyjne); ? dr Antoni Gaweł – starszy asystent Uniwersytetu Jagiellońskiego (prace geologiczne);
- Alfred Jahn – asystent Uniwersytetu Lwowskiego (prace morfologiczne – badanie form powierzchni);
- Stanisław Siedlecki – student Uniwersytetu Warszawskiego (obserwacje meteorologiczne);
- dr Rudolf Wilczek (prace botaniczne);
- mjr Antoni Zawadzki – kierownik grupy pomiarowej Wojskowego Instytutu Geograficznego (prace triangulacyjne i fotogrametryczne).

Pełna treść artykułu w majowym wydaniu GEODETY

powrót