|
Robert Olszewski, Paweł Kowalski, Andrzej Głażewski
Od początku lat 90. XX wieku wraz z rozpowszechnieniem usługi WWW internet zrewolucjonizował praktycznie wszystkie dyscypliny naukowe, handel, edukację i działalność gospodarczą, zawędrował wreszcie pod strzechy. Niezależnie od motywacji i rzeczywistych potrzeb, zdolności i technicznych możliwości przeciętnego użytkownika dostęp do internetu jest coraz szerszy. W tym globalnym systemie informacyjnym zwiększa się udział informacji odniesionej przestrzennie (geoinformacji). Nadaniem odpowiedniej formy i doborem treści map i geowizualizacji internetowych zajmuje się kartografia. Jednocześnie obserwuje się swoiste sprzężenie zwrotne polegające na formowaniu nowych zadań oraz modyfikacji metodyki i technik kartograficznych ze względu na nowy sposób publikacji.
Działalność ukierunkowaną na rozpowszechnianie publikacji kartograficznych w internecie można określić mianem kartografii internetowej (Internet Cartography, Web Cartography), jakkolwiek ta młoda specjalność nie doczekała się jeszcze spójnej definicji ani sprecyzowania zakresu zainteresowań sięgających od klasycznej metodyki prezentacji, generalizacji i teorii odwzorowań aż po geowizualizację, systemy informacji geograficznej, multimedialne środki wyrazu i teleinformatykę. Jedną z prężniej działających organizacji zajmujących się kartografią internetową jest Komisja Map i Internetu Międzynarodowej Asocjacji Kartograficznej (International Cartographic Association, Commission on Maps and the Internet), która w swych celach statutowych zapisała popularyzację i badania nad rozpowszechnianiem map i danych poprzez media elektroniczne.
U zarania kartografii internetowej mapy były jednym z wielu elementów grafiki ilustracyjnej towarzyszącej dokumentom hipertekstowym. Z czasem statyczne, często skanowane wersje map drukowanych, wyparte zostały przez mapy interaktywne i dynamiczne, redagowane docelowo dla internetu. Wraz z rozwojem technik udostępniania baz danych w sieciach rozległych pojawiły się wreszcie ogólnodostępne systemy informacji geograficznej, nazywane także serwisami geoinformacyjnymi.
W zależności od zastosowanej technologii publikacji zmieniają się możliwości funkcjonalne geowizualizacji internetowej. Najprostszym sposobem publikacji jest użycie standardowych technik internetowych: języka HTML i zapisu map w postaci obrazowej (obrazów rastrowych: JPG, GIF, PNG). Jako że interpretacja kodu strony może odbyć się po stronie klienta (w przeglądarce internetowej), nie ma potrzeby użycia dodatkowego oprogramowania. Pośrednim rozwiązaniem jest wykorzystanie formatów grafiki wektorowej (np. Macromedia Flash) lub technik programowania: Java, JavaScript itp., wymagających doposażenia przeglądarki użytkownika w tzw. aplety (wtyczki), ale zwiększających interaktywność prezentacji. Największe możliwości dają specjalistyczne narzędzia udostępniania baz danych geograficznych zwane serwerami map (ESRI ArcIMS, Intergraph GeoMedia WebMap, MapInfo MapXtreme, Autodesk MapGuide itd.). Cechuje je duża wydajność i użyteczność: szeroki zakres skal i stopni dynamicznej generalizacji, wiele opcji nawigacyjnych, możliwość selekcji graficznej i atrybutowej. Można elastycznie dostosowywać funkcjonalność takiego serwisu do potrzeb potencjalnego użytkownika, zapewniając odpowiednią użyteczność (jakość i aktualność), dostępność serwisu i wygodę użytkowania.
Mapa internetowa musi być dostosowana do specyfiki prezentacji informacji w globalnej sieci komputerowej. Internet wymaga zupełnie innego organizowania elementów i treści przekazu niż w podejściu tradycyjnym. Przekaz internetowy jest przede wszystkim obarczony wszystkimi ograniczeniami urządzenia dostępowego, którym najczęściej jest komputer z podłączonym monitorem. Po wtóre, jak wykazują statystyki wizyt na stronach internetowych, czas jakim dysponuje przeciętny użytkownik (liczony najczęściej w minutach), jest nieproporcjonalnie mały w porównaniu do liczby dostępnych w sieci dokumentów (liczby jedenastocyfrowej). Kardynalną zasadą projektowania serwisów internetowych, w tym także prezentacji kartograficznych, jest więc dążenie do spójności i przejrzystości wypowiedzi, silne uproszczenie formy i treści publikacji oraz hierarchizacja informacji według ważności.
I w tym aspekcie praktyka kartograficzna odpowiada wymogom internetu, dzięki temu, że wykształciła własny uniwersalny język wypowiedzi – język znaków umownych.
Interaktywna mapa Agendy ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ
Fundamentalne problemy kartografii, takie jak: optymalizacja zniekształceń odwzorowawczych, skalowanie i generalizacja, różne aspekty symbolizacji zostały już teoretycznie zdefiniowane i dostatecznie dobrze rozwiązane, aby mapa w postaci finalnej mogła być użytecznym i wygodnym produktem. W kartografii internetowej istnieje wiele niezbadanych obszarów oddziaływania prezentacji na odbiorcę i odwrotnie.
Jednym z ważniejszych zjawisk towarzyszących rozwojowi technologicznemu jest zmiana funkcji, jakie pełnią mapy na stronach WWW. Tradycyjnie każda mapa pełni rolę poznawczą, informacyjną. Internet umożliwił jednak użytkownikom geoinformacji samodzielną pracę – redagowanie map na własny użytek, w sposób interaktywny, w celu stymulowania myślenia i odkrywania świata. Poza tym mapa na stronach internetowych coraz częściej jest funkcjonalnym elementem graficznego interfejsu użytkownika.
Mapa może zawierać elementy interfejsu aplikacji obsługującej tę mapę. Każdy aktywny element prezentacji (przycisk sterujący, element legendy, znak na mapie, opis mapy) może wywoływać określoną akcję (uruchomienie predefiniowanej funkcji, np.: zmiany widoku czy alternatywnej wizualizacji obiektów) lub też może mieć charakter odnośnika (hyperlink) powodującego wyświetlenie innej części prezentacji (np. tekstu, dźwięku, obrazu) lub przeniesienie do innego dokumentu w systemie. Badania nad zastosowaniami hipertekstu sięgają lat 60. ubiegłego wieku, ale faktyczna popularyzacja hipermedialności nastąpiła wraz z rozwojem WWW i multimedialnych środków przekazu.
Internetowa wersja mapy Niemiec
W kartografii internetowej największą trudność stanowi zapis informacji geograficznej (położenia i geometrii zjawisk oraz własności graficznych znaków), który przy jednoczesnej prostocie i małej objętości powinien zapewnić odpowiednią szczegółowość i czytelność mapy. Pogodzenie uniwersalności i funkcjonalności serwisu geoinformacyjnego oraz uniezależnienie od komercyjnych aplikacji czy też konkretnych platform systemowych jest możliwe dzięki zastosowaniu technologii XML i jest przyszłością kartografii i geoinformacji w internecie. XML umożliwia także poszerzenie grona użytkowników o tych korzystających z internetu poprzez telefon komórkowy, komputer ręczny (palmtop), telewizor czy też terminal internetowy.
Dr Robert Olszewski, dr Paweł Kowalski i dr Andrzej Głażewski są pracownikami Zakładu Kartografii Politechniki Warszawskiej
Opracowanie zamieszczono na Geoforum w marcu 2006 r.
| 
