Rusza system, który zmieni nie tylko geodezję

Zaplanowana na lata 2005-2008 budowa Aktywnej Sieci Geodezyjnej EUPOS dobiegła końca. Wczoraj system rozpoczął działanie – powiedziała Jolanta Orlińska, główny geodeta kraju, podczas konferencji prasowej, która odbyła się dzisiaj (3 czerwca) w siedzibie Polskiej Agencji Prasowej.

W projekcie sfinansowanym w 75% przez Unię Europejską założono 76 stacji referencyjnych i zbudowano dwa centra obliczeniowe. Do systemu włączono także 22 stacje należące do uczelni, firm i instytucji oraz 30 stacji przygranicznych z krajów sąsiednich. ASG-EUPOS wchodzi w skład sieci obejmującej obecnie obszar 16 państw Europy Środkowej i Wschodniej (w której do końca tego roku znajdzie się 500 stacji referencyjnych).

Jak powiedziała Jolanta Orlińska, w Polsce główne cele budowy takiego systemu to: stworzenie jednolitego, stabilnego, geodezyjnego układu odniesień przestrzennych, udostępnienie użytkownikom poprawek do precyzyjnego określenia pozycji oraz unowocześnienie technik pomiarów geodezyjnych. To ostatnie pozwoli na zracjonalizowanie wydatków ponoszonych na budowę różnego rodzaju systemów informacji geograficznej.
Jak zaznaczyła, trwają końcowe prace nad wytycznymi technicznymi i rozporządzeniem (w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych), które pozwolą na wprowadzenie nowej technologii do ośrodków dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej.
System nie jest jednak przeznaczony dla jednej grupy zawodowej (geodetów) – zaznaczył dr Jarosław Bosy, kierownik całego projektu. Pozycję wyznaczoną w czasie rzeczywistym mogą wykorzystywać w swych działaniach różne służby i instytucje zajmujące się m.in. zapewnieniem bezpieczeństwa, zarządzaniem kryzysowym, komunikacją, nawigacją, telekomunikacją czy logistyką.

Sieć stacji referencyjnych spięta jest łączami transmisyjnymi umożliwiającymi przesyłanie do 4Mb danych na godzinę z każdej ze stacji. Dane te dostarczane są do dwóch Centrów Obliczeniowych (w Warszawie i Katowicach), gdzie przetwarzane są w celu udostępnienia użytkownikom poszczególnych serwisów.
W segmencie online (działającym w czasie rzeczywistym) wystarczy, by posiadacz dowolnego odbiornika GPS dysponującego modemem GSM skomunikował się z systemem. Jego przybliżona pozycja po przesłaniu do systemu pozwala na uzyskanie poprawki, która w zależności od klasy urządzenia umożliwia lokalizację z dokładnością metra (odbiornik kodowy) lub centymetra (fazowy). Co istotne, z idei samego systemu wynika, że dokładność lokalizacji jest identyczna w dowolnym rejonie kraju.
Dla tych, którzy nie mają modemów, pozostaje metoda offline, czyli przesłanie np. mailem obserwacji do Centrum i uzyskanie poprawki albo ściągnięcie danych i wykonanie obliczeń samodzielnie.

ASG-EUPOS jest systemem otwartym, zastosowano w nim międzynarodowe standardy wymiany obserwacji i poprawek, tym samym użytkownicy mogą korzystać z dowolnego typu odbiornika – powiedział Jarosław Bosy. Poziom niezawodności sieci wynosi 99%, a usługa dostępna będzie w trybie 24/7. Jak dodał, 2 czerwca po hasło dostępu zgłosiło się już 240 osób. O skali technicznego wyzwania świadczy fakt, że w trybie online Centrum ma 2 sekundy na pobranie obserwacji od użytkownika, ich przeliczenie i wysłanie poprawki. Wydajność systemu przewidziano na jednoczesną obsługę 1200 użytkowników.

Od kilkunastu tygodni trwa testowanie systemu. Najpierw ASG-EUPOS udostępniono producentom sprzętu, potem uczelniom i jednostkom badawczym (dla sprawdzenia funkcjonalności serwisów), a obecnie firmom geodezyjnym (testowanie przepisów). Niebawem z ośrodkami dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej zostaną uzgodnione obszary, na których będzie zweryfikowane działanie systemu. Pierwsze prace rozpoczęto już w rejonie Bolesławca.
Roczny koszt utrzymania systemu szacuje się na 2,5 mln zł (w tym 0,9 mln za same łącza). Jak zapewniła Jolanta Orlińska, do końca tego roku korzystanie z systemu będzie bezpłatne (płacimy tylko za transmisję GPRS). Jak będzie w przyszłości, zależy od środków finansowych uzyskanych przez GUGiK. Jeśli jednak system będzie odpłatny, to wyłącznie po kosztach utrzymania systemu.

Przetarg na dostarczenie sprzętu i uruchomienie 75 stacji referencyjnych ASG-EUPOS oraz 65 dwuczęstotliwościowych geodezyjnych odbiorników mobilnych GPS z wyposażeniem do pomiarów RTK/DGPS rozstrzygnięto w grudniu 2006 roku. Umowa na wykonanie systemu została podpisana z konsorcjum (WASKO S.A. z Gliwic – lider, Geotronics Polska Sp. z o.o. z Krakowa, Trimble Europe BV, Holandia) w styczniu 2007 r. Koszt realizacji zamówienia wynosi 20,638 mln zł. Łącznie budowa całej sieci pochłonie ponad 29 mln zł, z czego 75% stanowi dofinansowanie z UE w ramach Programu Rozwoju Regionalnego.

Inicjatywa utworzenia systemu EUPOS (European Position Determination System), jednolitej sieci stacji referencyjnych GNSS na obszarze Europy Wschodniej i Środkowej narodziła się w 2003 roku. Jej budową kieruje Międzynarodowy Komitet Sterujący, którego siedziba znajduje się w Berlinie. W przyszłości system ten zastąpi tradycyjne osnowy geodezyjne.
Przy tworzeniu EUPOS przyjęto następujące założenia:
● system jest wielofunkcyjny i realizuje zarówno precyzyjne pomiary geodezyjne, jak i zabezpiecza prowadzenie nawigacji (lądowej, powietrznej, morskiej);
● dane wyznaczane są w układzie ETRS 89 (EUREF89);
● system pracuje w jednolitych standardach technicznych i jest kompatybilny z niemieckim systemem SAPOS;
● odległości między stacjami nie przekraczają 70 km, a dane ze stacji przygranicznych będą udostępniane krajom sąsiednim.

W projekcie biorą udział: Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Czechy, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Macedonia, Mołdawia, Polska, Rumunia, Rosja, Serbia, Słowacja, Ukraina i Słowenia.
W pierwszym okresie stacje bazują na amerykańskim GPS, z chwilą uruchomienia europejskiego systemu nawigacji satelitarnej Galileo podstawowym sygnałem dla sieci będzie sygnał dostarczany właśnie przez ten system. W sieci uruchomionej obecnie w Polsce 14 stacji rejestruje także sygnały rosyjskiego systemu GLONASS.

ASG-EUPOS oferuje pięć serwisów: KODGIS (poprawka w czasie rzeczywistym, dokładność 0,25 m), NAWGEO (czas rzeczywisty, 3 cm – H, 5 cm – V), NAWGIS (czas rzeczywisty, <1 m), POZGEO (postprocessing, udostępniane poprawki, 10 cm – odb. kodowe, 1 cm – odb. fazowe), POSGEO D (postprocessing, udostępniane dane obserwacyjne, dokładność jak w POZGEO).

W skład ASG-EUPOS weszły stacje referencyjne i centrum obliczeniowe systemu ASG-PL, pilotażowej sieci 6 stacji referencyjnych, budowanej przez GUGiK w porozumieniu z Urzędem Marszałkowskim województwa śląskiego i tamtejszym Urzędem Wojewódzkim od 2001 roku. Sieć uruchomiono w 2003 roku, w końcowej fazie pracowało w niej ponad 20 stacji. Z chwilą udostępnienia ASG-EUPOS, serwis sieci ASG-PL został wyłączony.

Jerzy Przywara