Ciekawe Tematyarchiwum Geodetywiadomościnewsletterkontaktreklama
Najnowsze wydarzenia z dziedziny geodezji, nawigacji satelitarnej, GIS, katastru, teledetekcji, kartografii. Nowości rynkowe, technologiczne, prawne, wydawnicze. Konferencje, targi, administracja.
|2025-01-15| Prawo, Instytucje, Kataster, CIEKAWE TEMATY

Co dalej z księgami wieczystymi?

Księgi wieczyste to rejestr publiczny, który określa stan prawny nieruchomości. Podstawą prawną do jego prowadzenia jest ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Art. 2 tego aktu stanowi jasno, że: „Księgi wieczyste są jawne. Nie można zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę”.
Autor: dr hab. inż. WALDEMAR IZDEBSKI


Co dalej z księgami wieczystymi?

1. Informatyzacja ksiąg wieczystych i jej skutki

W latach 2003–2013 odbyła się w Polsce migracja ksiąg wieczystych z postaci papierowej do elektronicznej oraz dokonano odpowiednich zapisów w ustawie o księgach wieczystych i hipotece sankcjonujących funkcjonowanie tego rejestru w postaci elektronicznej. W konsekwencji pozwoliło to na wydanie rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 27 listopada 2013 r. ws. Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych (DzU z 2016 r. poz. 292) oraz uruchomienie systemu teleinformatycznego umożliwiającego dostęp do centralnej bazy danych ksiąg wieczystych (cbdkw).

Przedmiotowy system teleinformatyczny automatyzuje wiele zadań związanych z obsługą KW, zapewnia szerokie wyszukiwanie ksiąg wieczystych oraz mechanizmy do przeglądania ich treści.

Możliwości dotyczące wyszukiwania nie są jednak dostępne dla wszystkich użytkowników, a jedynie dla podmiotów, które są wymienione w art. 364 ust. 8 ustawy o księgach wieczystych i hipotece i uzyskają zgodę ministra sprawiedliwości. Wtedy – zgodnie z § 19 ust. 2 rozporządzenia ws. Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych – mogą korzystać z funkcji wyszukiwania KW na podstawie adresów nieruchomości, numerów działek, imion i nazwisk osób fizycznych, nazw instytucji, numerów PESEL, REGON, KRS czy numerów dziennika księgi wieczystej.

Zwykłemu obywatelowi system teleinformatyczny, który jest dostępny pod adresem ekw.ms.gov.pl, zgodnie z § 15 rozporządzenia ws. Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych daje jedynie możliwość przeglądania treści KW na podstawie jej numeru.

Rys. 1. Fragment rozporządzenia ministra sprawiedliwości ws. Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych

Dodatkowo, jak wynika z § 15 ust. 1 rozporządzenia ws. Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych, do przeglądania treści KW przewidywane jest złożenie wniosku, ale w praktycznej realizacji systemu informatycznego EKW żadnego wnioski nie składamy, tylko podajemy numer KW, a następnie wyświetlana jest jej treść (rys. 2).

Rys. 2. Podgląd treści księgi wieczystej

2. Czy informatyzacja ksiąg wieczystych spełniła oczekiwania?

Generalnie jest to duży postęp i rozwiązanie długo oczekiwane, ale brak w systemie EKW jakichkolwiek możliwości wyszukiwania ksiąg wieczystych dla zwykłego użytkownika, np. na podstawie adresu nieruchomości czy numeru działki, jest jego dużym mankamentem, który szybko został zauważony. Osoby kreatywne postanowiły ten problem natychmiast rozwiązać i czerpać dla siebie korzyści finansowe.
Pomaga w tym jawność i powszechna dostępność treści KW oraz uruchomienie systemu EKW. Skoro bowiem z systemu EKW można pobrać treść jednej księgi wieczystej, to w sposób automatyczny (z wykorzystaniem mechanizmów automatyzacji, tzw. scrapingu) można pobrać także treść większej ich liczby, czy nawet wszystkie istniejące księgi. Jest to wprawdzie pracochłonne, ale dzięki temu można stworzyć swoją bazę KW i zarabiać na udostępnianiu funkcjonalności, których brakuje w systemie rządowym.

Na efekty wprowadzonych zmian nie trzeba było długo czekać, bo jeszcze w 2013 r., czyli zaraz po powstaniu systemu EKW, jedna z firm zlokalizowanych na Seszelach zbudowała swoja bazę KW i zaoferowała użytkownikom, odpłatnie (wówczas za 29,00 zł), możliwość znalezienia numerów KW na podstawie poddanego adresu nieruchomości lub numeru działki. Sprawa została opisana 11 lat temu (9 marca 2013 r.) w „Rzeczpospolitej” [Horbaczewski R., Hrycko-Skowron M., Rzemek J., 2013], a z artykułu warto zacytować jeden fragment: „Wyszukiwarka chwali się, że ma zaindeksowanych ponad 16,3 mln ksiąg wieczystych; zebrała dane o 26 mln działek, 1,4 mln budynków i o prawie 6,3 mln lokali. Podaje, że ma możliwość pobrania 100 tys. ksiąg wieczystych dziennie w dni powszednie i ok. 0,5 mln w weekendy”.

Dzisiaj do masowego pobierania treści KW można już skorzystać ze specjalizowanych i darmowych programów lub wtyczek do popularnych przeglądarek.

Rys. 3. Strona jednego z programów do masowego pobierania treści KW

Natomiast dla osób, które nie chcą się trudzić pobieraniem treści ksiąg wieczystych z serwisu EKW, różne firmy przygotowały oferty sprzedaży gotowych paczek danych w plikach XLS umożliwiających dowolne wyszukiwanie i sortowanie danych.

Rys. 4. Fragment serwisu sprzedającego gotowe paczki danych dotyczące nieruchomości

W ciągu 11 lat takiego stanu rzeczy powstało także wiele nowych serwisów oferujących podobne funkcjonalności, a listę wszystkich działających obecnie portali umożliwiających zakup numerów KW wraz z ceną za numer KW zawiera tabela poniżej.

Rys. 5. Tabela serwisów sprzedających numery ksiąg wieczystych

3. Działania Głównego Geodety Kraju i konflikt z UODO

Będąc Głównym Geodetą Kraju, w 2018 r. doprowadziłem do widoczności aktualnych działek ewidencyjnych w rządowym serwisie Geoportal.gov.pl. Kolejnym naturalnym krokiem było powiazanie tych danych z rejestrem ksiąg wieczystych. Jako pierwszą funkcjonalność uruchomiono przejście z EKW do Geoportalu (listopad 2018 r.) – użytkownikowi po kliknięciu w identyfikator działki w EKW wyświetlana jest mapa tej działki w serwisie Geoportal.gov.pl.

Rys. 6. Ilustracja przejścia z EKW do Geoportalu

Następnie do zrobienia było przejście w drugą stronę – z Geoportalu do EKW, czyli aby po kliknięciu w Geoportalu na działkę ewidencyjną, przejść do przeglądania odpowiedniej księgi wieczystej w systemie EKW. Zrealizowano to 14 listopada 2019 r. (rys. 7).

Rys. 7. Ilustracja komunikacji między Geoportalem a systemem EKW, którą wyłączył prezes UODO

Wszystko działało sprawnie, użytkownicy serwisu Geoportal.gov.pl byli zadowoleni, bo mogli szybko uzyskać informację o właścicielach działek, które mieli zlokalizowane przestrzennie. Niestety, 6 kwietnia 2020 r. prezes UDODO wydał postanowienie, a następnie, 24 sierpnia 2020 r., decyzję administracyjną DKN.5112.13.2020 zakazujące publikacji numerów KW, uznając je za dane osobowe.

Respektując postanowienie prezesa UODO, 6 kwietnia 2020 r. wyłączono widoczność numerów KW w serwisie Geoportal.gov.pl, a jednocześnie zaskarżono sprawę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Ponieważ WSA podtrzymał decyzję UODO, złożona została skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, na rozstrzygnięcie której wciąż czekamy (sygn. akt III OSK 6508/21). Z wokandy NSA wynika, że ma być ona rozpatrzona już niedługo, bo 28 stycznia 2025 r.

Co ciekawe, równie restrykcyjne działania prezesa UODO jakie podjęto wobec GGK nie miały miejsca w stosunku do serwisów komercyjnych, w których dane o numerach KW są udostępniane odpłatnie do dziś. Jako Główny Geodeta Kraju i później jako zwykły obywatel wielokrotnie takie praktyki prezesowi UODO wytykałem i zadawałem pytanie, dlaczego serwisy komercyjne mogą publikować numery KW, a Geoportal nie? Wiążącej odpowiedzi nigdy nie uzyskałem.
Sądziłem, że może zmiana na stanowisku prezesa UODO przyniesie jakiś przełom, bo najprostszym rozwiązaniem byłoby, wykorzystując art. 154 Kodeksu postępowania administracyjnego, uchylenie tej szkodliwej decyzji prezesa UODO. Takie działanie przywróciłoby normalność w dostępie do tych przydatnych danych, a także spowodowałoby zniesienie wielu ograniczeń w rozwoju systemów informatycznych państwa. Niestety, obecny prezes UODO – mimo wcześniejszego tłumaczenia, że nie może tego zrobić – w końcu ostatnio w piśmie DKN.5110.56.2024 z 27 grudnia 2024 r. wyraził się jasno, że nie uchyli wspomnianej decyzji, bo stanowisko organu nie uległo zmianie. Dodatkowo mocno mnie skrytykował, że miałem śmiałość ułatwić użytkownikom Geoportalu dostęp do KW (rys. 8).

Rys. 8. Fragmenty pisma DKN.5110.56.2024 z 27 grudnia 2024 r.

Pikanterii całej sprawie dodaje fakt, że jeden z portali sprzedających numery KW (wcześniej ksiegi-wieczyste-online.pl, obecnie ksiegiwieczyste.pl) był kontrolowany dwa razy (w latach 2017–2018) i wtedy nie uznawano udostępniania numerów KW za udostępnianie danych osobowych. Natomiast kiedy numery KW pojawiły się w portalu rządowym, to natychmiast prezes UODO doprowadził od wyłączenia ich widoczności (rys. 9).

Rys. 9. Fragment protokołu kontroli DIS-K-421/125/17 z 2017 r.

4. Wnioski

W zaistniałej sytuacji nie pozostaje nie innego, jak zaczekać na wyrok NSA. Jestem bowiem przekonany, że przy obecnym stanie prawnym wyrok może być tylko jeden – numery KW nie zostaną uznane za dane osobowe, będzie można wrócić do ich publikacji w rządowym serwisie Geoportal.gov.pl i bez ograniczeń je przetwarzać.

Mój optymizm wynika z racjonalnego podejścia, że skoro jakieś dane są jawne i powszechnie dostępne, to nie można nikogo ścigać za ich przetwarzanie. Podobne stanowisko wyraziła sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie Magdalena Durzyńska [Durzyńska M., 2020]. Wykazała ona, że numer KW nie może mieć charakteru danych osobowych, a w podsumowaniu zawarła ważne stwierdzenie:
„Przewidziana w art. 2 ukwh zasada pełnej jawności ksiąg wieczystych jako lex specialis w stosunku do przepisów ustawy o ochronie danych osobowych ma pierwszeństwo przy przetwarzaniu zawartych tam danych osobowych. Stąd też przetwarzanie numerów ksiąg wieczystych, jako danych pośrednio »prowadzących« do podmiotowych danych wieczystoksięgowych, również nie podlega ograniczeniom. Udostępnianie numerów ksiąg wieczystych w państwowym rejestrze nieruchomości, jakim jest ewidencja gruntów i budynków (w tym w geoportalu) – o ile kryterium wyszukiwania sprowadza się do nieruchomości – nie narusza niczyich danych osobowych”.

Optymizmem napawa także fakt, że skoro w innych krajach informacje katastralne mogą funkcjonować normalnie, mimo RODO, to w Polsce także nie ma żadnych ku temu przeciwwskazań [Izdebski W., 2020].

Ostatnio dotarł do mnie także pozytywny sygnał z prokuratury. Mianowicie Prokuratura Okręgowa w Warszawie odmówiła wszczęcia śledztwa w sprawie bezprawnego przetwarzania danych osobowych właścicieli nieruchomości przez podmioty prowadzące serwisy internetowe:
• https://skaner.com – firma Icon Land LCC Miami, USA,
• https://geoportal360.pl – firma GeoPortal360 OU, Estonia,
• https://ekw.plus – firma Potrero Hill IT Ltd Londyn, Wielka Brytania
• https://znajdzksiege.online – firma Potrero Hill IT Ltd., Londyn, Wielka Brytania,
• https://hipoteki.pl – firma Icon Land LCC Miami, USA,
• https://ewieczyste.pl – firma NeuralNova LLC, Middletown, USA,
uznając, że działania polegające m.in. na sprzedaży numerów KW nie zawierają znamion czynu zabronionego.

Jak wykazała prokuratura w wydanym postanowieniu [Prokuratura, 2024], „dane w serwisach komercyjnych zostały pozyskane leganie, wobec jawności tych danych wynikającej z brzmienia przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece oraz przyjętego modelu udostępniania”. Ponadto stwierdziła, że „nie ma podstaw do twierdzenia, że dane osobowe zostały pozyskane w sposób niezgodny z prawem, jak w sposób nieuprawniony poddane również, że zostały w sposób nieuprawniony poddane procesowi dalszego przetwarzania”.

W związku z powyższym mam nadzieję, że jak sprawa się w końcu wyjaśni, to zrobimy w Polsce istotny krok naprzód w zarządzaniu nieruchomościami, a dodatkowo:
• zlikwidujemy wiele biurokratycznych procedur związanych z utrudnionym dostępem do numerów ksiąg wieczystych (to są rocznie miliony pism, które nie będą musiały być pisane),
• doprowadzimy do poprawienia wielu błędów w danych, które są obecnie w rejestrach,
• łatwiej doprowadzimy do tego, że wszystkie nieruchomości Skarbu Państwa będą miały uregulowany stan prawny.

Dr hab. inż. Waldemar Izdebski

LITERATURA
1. Horbaczewski R., Hrycko-Skowron M., Rzemek J., 2013, „Księgi wieczyste: wyciekły dane o 16 milionach hipotek w Polsce”, „Rzeczpospolita”, 9 marca 2013 r.
2. Durzyńska M., 2020, „Numer księgi wieczystej w kontekście zasady jawności rejestrów publicznych”, „Przegląd Geodezyjny”, czerwiec 2020, Warszawa 2020.
3. Izdebski W., 2020, „Uczmy się od innych”, „Magazyn Geoinformacyjny Geodeta”, styczeń 2020, Warszawa 2020.
4. Prokuratura Okręgowa w Warszawie, 2024, „Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa”, grudzień 2024.


«« powrót

Udostępnij:
udostępnij na Facebook
   

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.

ładowanie komentarzy



wiadomości

Skanowanie wnętrza platformy wiertniczej
play thumbnail
czy wiesz, że...
© 2023 - 2025 Geo-System Sp. z o.o.

O nas

Geoforum.pl jest portalem internetowym i obszernym kompendium wiedzy na tematy związane z geodezją, kartografią, katastrem, GIS-em, fotogrametrią i teledetekcją, nawigacją satelitarną itp.

Historia

Portal Geoforum.pl został uruchomiony przez redakcję miesięcznika GEODETA w 2005 r. i był prowadzony do 2023 r. przez Geodeta Sp. z o.o.
Od 2 maja 2023 roku serwis prowadzony jest przez Geo-System Sp. z o.o.

Reklama

Zapraszamy do kontaktu na adres
redakcji:

Kontakt

Redaktor prowadzący:
Damian Czekaj
Sekretarz redakcji:
Oliwia Horbaczewska
[email]
prześlij newsa

facebook twitter linkedIn Instagram RSS

RODO
polityka prywatności
mapa strony
kontakt
reklama