Ruanda czy Rwanda? Mjanma czy Birma? Nowe wydanie urzędowego wykazu nazw państw

Działająca przy głównym geodecie kraju Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami RP w porozumieniu z Ministerstwem Spraw Zagranicznych opracowała trzecie wydanie „Urzędowego wykazu nazw państw i terytoriów niesamodzielnych”.

Opracowywanie i publikowanie wykazów nazw geograficznych wynika z realizacji rezolucji Organizacji Narodów Zjednoczonych i ma na celu ujednolicenie nazewnictwa geograficznego używanego w relacjach oficjalnych, a także publikacjach kartograficznych, podręcznikach, prasie i innych środkach masowego przekazu. Nazwy geograficzne spełniają ważną rolę informacyjną. Wobec zachodzących w świecie zmian politycznych konieczne jest publikowanie oficjalnych, aktualnych wykazów nazewniczych.

W urzędowym wykazie nazw państw i terytoriów niesamodzielnych umieszczono 195 państw uznawanych przez Rzeczpospolitą Polską (tj. 193 państwa członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych, Kosowo i Watykan) i 69 terytoriów niesamodzielnych. Załącznikiem do wykazu jest lista dziesięciu terytoriów o nieustalonym lub spornym statusie międzynarodowym. Podano poprawną pisownię nazw krajów i ich stolic, którą Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG) zaleca do powszechnego użytku w polskich tekstach – w encyklopediach, przewodnikach turystycznych, podręcznikach, pracach pisanych w celu otrzymania stopnia naukowego, w prasie i mediach elektronicznych, a zwłaszcza na mapach. Publikacja uwzględnia uchwały Komisji podjęte do 4 listopada 2015 roku.

Niewłaściwe użycie nazw geograficznych zdarza się nie tylko w internecie i w prasie, lecz nawet w książkach i na mapach. Na przykład zamiast nazwy Holandia, która w języku polskim od XIX w. jest nazwą całego państwa, używana jest czasem nazwa Niderlandy; w druku nadal spotyka się formę Erewan, chociaż wykazy nazw publikowane od 1986 r. zalecają używanie wyłącznie tradycyjnej nazwy Erywań; często stosowana jest forma Phenian, pomimo że od 2006 r. zalecana jest nazwa Pjongjang.

Niniejszy wykaz umożliwia poprawne użycie nazw państw, terytoriów i stolic pracownikom administracji publicznej, autorom i redaktorom tekstów, kartografom, a także wszystkim, którzy chcą poprawnie pisać i mówić po polsku. Zawiera również formy odmiany nazw, wyrazy pochodne od nazw państw i terytoriów oraz dodatkowe informacje. Zgodnie z zaleceniami Organizacji Narodów Zjednoczonych dla wszystkich nazw spolszczonych (egzonimów) podano oficjalne odpowiedniki (endonimy) w pisowni oryginalnej albo zlatynizowanej, tzn. w transliteracji i w transkrypcji.

W języku polskim nazwy państw, terytoriów i ich stolic są używane w postaci spolszczonej (np. Szwecja, Sztokholm) albo oryginalnej (Chile, Santiago). Komisja zaleca używanie utrwalonych w polszczyźnie nazw tradycyjnych – egzonimów. Do tradycyjnych nazw państw, które stanowią nasze dziedzictwo kulturowe i nadal powinny funkcjonować we współczesnej polszczyźnie, należą między innymi Holandia, Mołdawia, Włochy i Wybrzeże Kości Słoniowej. KSNG nie aprobuje zastępowania ich nazwami oryginalnymi lub zbliżonymi do oryginalnych: Niderlandy, Mołdowa, Italia, Côte d’Ivoire.

Zgodnie z zaleceniami ONZ Komisja starała się jednak wyeliminować niektóre niepotrzebne spolszczenia, które nie były szerzej znane i używane albo ich forma budziła zastrzeżenia. W związku z tym należy np. stosować oryginalną pisownię nazw Niamey, Monrovia, Reykjavík, chociaż dawniej zalecano formy Niamej, Monrowia, Rejkiawik. Zaleca się użycie jednej nazwy krótkiej i jednej nazwy oficjalnej dla tego samego państwa. Dlatego zaaprobowano np. nazwy: Kirgistan, Rwanda, Saint Kitts i Nevis i pominięto formy oboczne: Kirgizja, Ruanda, Saint Christopher i Nevis. Wyjątek stanowią Macedonia i Watykan, dla których ustalono, zgodnie z sugestią MSZ, po dwie długie nazwy: Republika Macedonii, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii; Państwo Watykańskie, Stolica Apostolska. Ponadto dla dwóch państw zalecono oboczne nazwy krótkie: Mjanma, Birma; Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo. Zawarte w wykazie nazwy państw, terytoriów i ich stolic uzyskały akceptację Ministerstwa Spraw Zagranicznych; z MSZ pochodzą przypisy wyjaśniające status lub nazwy państw i terytoriów.

Urzędowy wykaz nazw państw i terytoriów niesamodzielnych

Mapa polityczna świata – wykaz nazw

Urzędowy wykaz nazw państw i terytoriów niesamodzielnych (wersja angielska)

Źródło: GUGiK