Konstytucja dla nauki dziś na Radzie Ministrów [aktualizacja]

Wczoraj (19 marca) Kancelaria Prezesa Rady Ministrów opublikowała projekt ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, który przekazał minister nauki i szkolnictwa wyższego. 14 marca br. projekt reformy szkolnictwa wyższego został przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów i znalazł się w dzisiejszym (20 marca) porządku obrad Rady Ministrów. Środowisko geodezyjne z niepokojem przygląda się pracom nad nowymi rozwiązaniami z uwagi na groźbę likwidacji geodezji i kartografii jako dyscypliny naukowej.

fot. MNiSW

Przygotowany przez resort nauki projekt ustawy (zwany też Konstytucją dla Nauki lub Ustawą 2.0) ma wprowadzić systemowe zmiany w sposobie działania i finansowania szkolnictwa wyższego. Przemodelowany ma zostać m.in. ustrój uczelni i model kariery akademickiej. Ma się też zmienić tryb uzyskiwania doktoratu. Możliwości uczelni w większym stopniu zależeć będą od tego, jak wypadną one w ewaluacji. MNiSW chce, by ustawa weszła w życie 1 października 2018 r.

W piśmie wprowadzającym do projektu poinformowano m.in., że do rozstrzygnięcia przez Radę Ministrów pozostają rozbieżności, których nie udało się usunąć na wcześniejszych etapach prac legislacyjnych, w tym m.in. z ministrem finansów dotyczące propozycji znacznego zwiększenia finansowania nauki i szkolnictwa wyższego (w projekcie rozpisano ścieżkę dochodzenia do finansowania tego sektora na poziomie 1,8 proc. PKB w 2025 r.).

Oprócz treści ustawy opublikowano też m.in. raport z wcześniejszych konsultacji, w którym czytamy, że w terminie wyznaczonym przez projektodawcę wpłynęło ok. 3 tys. postulatów i uwag od partnerów społecznych (osób fizycznych, instytucji przedstawicielskich środowiska naukowego i akademickiego, uczelni i instytucji naukowych, przedsiębiorców i in.). W szczególności koncentrowały się one na zagadnieniach związanych z nową listą dziedzin i dyscyplin naukowych, nowego ustroju uczelni (zwłaszcza roli rady uczelni i jej relacji do innych organów), uczelni federacyjnych, trybu tworzenia uczelni publicznych, czasu trwania studiów niestacjonamych czy czasu trwania praktyk studenckich. Uwagi dotyczyły też m.in. zniesienia tzw. minimum kadrowego oraz poziomu wynagrodzeń nauczycieli akademickich, charakteru i roli ewaluacji jakości działalności naukowej, zasad finansowania systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Uwagi przeanalizowano i wpłynęły one na częściową modyfikację projektów.

Podczas konsultacji zaniepokojenie przedstawicieli naszej branży wzbudził zapis ustawy (obecnie art. 5 ust. 3, wcześniej art. 5 ust. 4) mówiący, że „Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki określi, w drodze rozporządzenia, klasyfikację dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych, mając na uwadze systematykę dziedzin i dyscyplin przyjętą przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), bezpieczeństwo państwa, konieczność dochowania zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej oraz cele, których realizacji służy klasyfikacja”. Systematyka OECD nie uwzględnia bowiem dyscypliny „geodezja i kartografia”.

Postulat dotyczący uwidocznienia w nowej klasyfikacji dyscypliny „geodezja i inżynieria geoprzestrzenna” (w obszarze 2: nauki inżynieryjne i techniczne) obejmującej całość dotychczasowego zakresu „geodezji i kartografii” wyraził Konwent Dziekanów Wydziałów Geodezyjnych.
Podobnie wypowiedział się Wydział Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej, dodając, że „projektowana »Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin« likwiduje dyscypliny »geodezja i kartografia«, nie wprowadzając żadnych rozwiązań alternatywnych, które nawiązywałyby do uznanych systemów i klasyfikacji światowych”.
I dalej uzasadnia: „Jest wysoce prawdopodobne, iż wbrew zapewnieniom, nastąpi ograniczenie interdyscyplinamości działań, rozproszenie naszego potencjału badawczego i inżynierskiego, a w efekcie destrukcyjne ograniczenie możliwości realizacji projektów i programów rozwijanych wobec nowych wyzwań stawianych przed naszym krajem. Likwidacja naszej dyscypliny naukowej wpłynie z pewnością na obniżenie jakości i spójności zasobów informacyjnych kraju, może również spowodować obniżenie sprawności funkcjonowania Państwa wszędzie tam, gdzie informacja o przestrzeni i własności jest podstawą planowania strategicznego i podejmowania decyzji. Uniemożliwi to także kształcenie kadr do powyższych zadań, gdyż zgodnie z brzmieniem art. 5 ust. 2 projektu [ustawy – red.] nie będzie możliwe kształcenie w nieistniejącej dyscyplinie naukowej »geodezja i kartografia«, a żaden inny kierunek studiów nie zapewni wykształcenia specjalistów, w szczególności obsługujących kompleksowo zasób informacyjny zarówno o stosunkach własnościowych, jak i o topografii terenu”.

Natomiast Rada Wydziału Geodezji i Kartografii PW oraz Stowarzyszenie Geodetów Polskich opowiedziały się za utrzymaniem w projektowanej klasyfikacji samodzielnej dyscypliny naukowej obejmującej dotychczasowy zakres „geodezji i kartografii” w dziedzinie nauk technicznych.

Minister nauki odniósł się do tych postulatów, informując, że choć nie zostały one uwzględnione w projekcie ustawy (nie zrezygnowano z zapisu o oparciu klasyfikacji na systematyce OECD), to będą rozpatrywane podczas prac nad projektem rozporządzenia ws. klasyfikacji dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych.
Warto nadmienić, że wraz z ustawą opublikowano projekty 7 rozporządzeń wykonawczych do niej, nie ma jednak wśród nich tego najbardziej kontrowersyjnego.

Aktualizacja: Na wczorajszym (20 marca) posiedzeniu Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wraz z projektem ustawy Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Zaproponowano, aby reforma szkolnictwa wyższego i nauki weszła w życie 1 października 2018 r., z wyjątkiem niektórych regulacji, które zaczną obowiązywać w innych terminach.

Anna Wardziak