powrót

Henryk Bartoszewicz

Żydaczów na mapach

Atlas historyczny miast ukraińskich, tom czwarty. Po Lwowie, Żółkwi i Haliczu kolejne miasto Ukrainy doczekało się ważnego wydawnictwa źródłowego do swoich dziejów. Dużym walorom poznawczym towarzyszy bardzo dobra jakość reprodukcji.

Fragment arkusza zdjęcia wojskowego Królestwa Galicji i Lodomerii obejmujący zasięgiem Żydaczów, l. 1779-1783

W czerwcu 2014 r. ukazał się drukiem tom pierwszy Atlasu historycznego miast ukraińskich zatytułowany Lwów. Ukraina jako 19. państwo europejskie dołączyła wówczas do grona krajów uczestniczących w ogromnym i niezwykle cennym przedsięwzięciu edytorskim z zakresu dziejów kartografii i geografii historycznej. Mowa tu oczywiście o serii atlasów miejskich wydawanych pod patronatem Międzynarodowej Komisji Historii Miast (Commission Internationale pour l’Histoire des Villes). Pierwszy tom Atlasu historycznego miast ukraińskich zaprezentowałem na łamach GEODETY 1/2016, a kolejne – Żółkwi i Halicza – w GEODECIE 6/2018 i 8/2019.

Czwarty tom ukazał się w 2020 r. Atlas historyczny Żydaczowa – podobnie jak i poprzednich miast – został przygotowany pod kierunkiem naukowym Myrona Kaprala przez zespół badaczy w składzie: Iurij Dubyk, Andrij Fylyczuk, Zoia Ilczyszyn, Stepan Jamelynec, Orest Korczynskyj, Oleg Osaulczuk, Oleg Rybczynskij, Oleksandr Silaiew i Wasyl Slobodian. Dzieło to zawiera jednak skromniejszy materiał kartograficzny zarówno ze względu na wielkość miasta, jak i stan zachowania jego dawnych planów. W tomie Żydaczów opub­likowano 11 reprodukcji oryginalnych map topograficznych i wielkoskalowych (nie znajdziemy w nim panoram i widoków miasta). Na część kartograficzną składa się jeszcze 5 autorskich planów historycznych ukazujących rozwój przestrzenny miasta. Część tekstowa w językach ukraińskim i angielskim prezentuje dzieje Żydaczowa i opisy katalogowe map dawnych oraz w języku ukraińskim objaśnienia do map. Poprzedza ją przedmowa redaktora Myrona Kaprala, a zamyka zestawiona przez niego selektywna bibliografia.

• Dawne dzieje

Zamieszczone w atlasie mapy wielkoskalowe należą do wartościowych źródeł kartograficznych. Nie zachował się żaden plan ogólny Żydaczowa z okresu, kiedy miasto do 1772 r. pozostawało w granicach Rzeczypospolitej. Najstarszy spośród zamieszczonych kartografików jest arkusz zdjęcia wojskowego Królestwa Galicji i Lodomerii sporządzonego w latach 1779–1783 przez zespół austriackich kartografów wojskowych pod kierunkiem ppłk. Fridricha von Miega. Mapa ziem Rzeczypospolitej zabranych przez Austrię po I rozbiorze jest częścią ogromnego dzieła, jakim były mapy topograficzne krajów monarchii austriackiej wykonane w latach 1763–1787. Oryginał opracowania Miega w skali około 1:28 000 jest przechowywany w zasobie Kriegs­archiv w Wiedniu. W latach 2012–?2022 mapa Królestwa Galicji i Lodomerii została opracowana edytorsko i wydana drukiem w wielotomowym dziele Galicja na józefińskiej mapie topograficznej pod redakcją Zdzisława Budzyńskiego przez zespół w składzie: Waldemar Bukowski, Bogusław Dybaś, Andrzej Janeczek i Zdzisław Noga. Na arkuszu Żydaczów (63 x 42 cm) wykreślono miasto i jego okolice. Granice zasięgu mapy wyznaczają wsie: Turady (na zachodzie), Wołcniów (na północy) i Międzyrzecze (na wschodzie)...

Pełna treść artykułu w majowym wydaniu miesięcznika GEODETA

powrót

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.