powrót

Paweł Ziemnicki

Satelity teledetekcyjne odwracają wzrok

Jak tworzona jest świadomość sytuacyjna w przestrzeni kosmicznej. W dobie rosnącego zatłoczenia i zaśmiecenia orbit okołoziemskich krytyczna jest wiedza o wszelkich obiektach, które się tam poruszają. W jej gromadzeniu pomagają dziś satelity, które wcale nie były projektowane pod kątem takich misji.

Schemat współpracy segmentu naziemnego i kosmicznego w dziedzinie SST (źródło: ESA)

Przyjmuje się, że niskie orbity okołoziemskie (Low Eart Orbit – LEO) sięgają do wysokości 2 tys. km ponad powierzchnią naszej planety. W tej przestrzeni wokół ziemskiego globu mamy dziś do czynienia z największym zatłoczeniem i zaśmieceniem. Wśród satelitów na LEO dominują urządzenia teledetekcyjne oraz satelity tworzące nowe globalne konstelacje telekomunikacyjne, jak np. osławiony Starlink. Oprócz czynnych satelitów po niskich orbitach krążą także tysiące śmieci. Wśród nich są niedziałające już satelity, górne człony rakiet noś­nych oraz odłamki i fragmenty powstałe na skutek zdarzeń, takich jak zderzenia satelitów czy testy broni antysatelitarnej (ASAT). Zniszczony w ramach takiej próby satelita rozpada się na setki kawałków, które dalej pozostają na orbicie.

Wszystkie te obiekty poruszają się z zawrotnymi prędkościami rzędu 7,8 km/s. W rezultacie kolizje między nimi mogą zaowocować bardzo poważnymi zniszczeniami. Mierzący zaledwie 1 cm długości kawałek metalu może praktycznie wyeliminować czynnego satelitę. Pędzące po orbicie odpadki stanowią poważne zagrożenie dla Międzynarodowej Stacji Kos­micznej (ISS), dla zdrowia i życia przebywających na jej pokładzie astronautów. Niekiedy cała stacja kosmiczna musi więc podjąć manewr, by zapobiec zderzeniu z innym obiektem w bliskiej Ziemi przestrzeni kosmicznej. Uniki wykonują też inne satelity – te, które są wyposażone w silniki manewrowe. Przykładowo we wrześniu 2019 r. satelita Europejskiej Agencji Kos­micznej Aeolus musiał zmienić orbitę, by uniknąć zderzenia z satelitą telekomunikacyjnym sieci Starlink.

Jak widać, problem jest poważny. Stąd rozwinięte zostały takie dziedziny kos­micznego nadzoru jak SST (Space Sur­veillance and Tracking) oraz SSA (Space Situational Awareness). To ostatnie oznacza „świadomość sytuacyjną w przestrzeni kosmicznej”. Owe aktywności dotyczą monitorowania ruchu satelitów oraz kosmicznych śmieci, ale także potencjalnie np. meteoroidów czy planetoid przelatujących w pobliżu Ziemi. Wiedza o zachowaniu się tych obiektów pozwala w miarę możliwości tak operować satelitami (tymi, które są przystosowane do zmian czy korekty orbity), żeby nie dochodziło do kosmicznych zderzeń, przede wszystkim na LEO.

• Kontrola naziemna

Za SSA odpowiada m.in. rozbudowana naziemna sieć Space Surveillance Network należąca do Departamentu Obrony USA. Dzięki wykorzystaniu tej infrastruktury powstaje kompleksowy katalog obserwacji orbitalnych. Tworzona jest dostępna publicznie baza Space-Track.org zawierająca informacje o orbitalnych obiektach mierzących 10 cm i więcej. Jednocześ­nie narzędzie Departamentu Obrony wykorzystuje modele statystyczne do wnioskowania o liczbie obecnych na LEO obiektów mniejszych niż 10 cm...

Pełna treść artykułu w majowym wydaniu miesięcznika GEODETA

powrót

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.