powrót

Eugeniusz Sobczyński

Na sowiecką modłę

Jak opracowywano w Polsce po II wojnie światowej mapę w skali 1:25 000 wydania Sztab Generalny, cz. 1. 70 lat temu rozpoczęto prace nad mapą w skali 1:25 000. Do 2022 r. była to jedyna mapa w tej skali pokrywająca obszar całego kraju. Dopiero wiosną ub.r. GUGiK udostępnił automatyczne geowizualizacje kartograficzne na podstawie BDOT.

Mapa niemiecka, wyd. 1941 r., ark. Gr. Sabow (2257) i mapa sowiecka, wyd. 1955 r., ark. N-33-79-B-b Mexobo (okolice Gryfic)

Historiografia dotycząca opracowania w Polsce po II wojnie światowej pierwszej edycji map topograficznych (wydania Sztab Generalny) jest stosunkowo uboga. Większość dokumentów znajduje się w archiwach wojskowych, do których środowisko naukowe miało utrudniony dostęp. Stąd w wielu opracowaniach i artykułach powstały rozmaite nieścisłości. Również same mapy topograficzne były tajne i poufne, a dostęp do nich uciążliwy. Dziś mapy te są rozproszone po różnych archiwach i placówkach naukowych, tylko niektóre z nich są udostępnione do użytku publicznego on-line. Prawa autorskie na opracowania kartograficzne obowiązują przez 70 lat i nikt nie chce się narażać na procedury sądowe. Na stronie Archiwum map WIG tych map jest zaledwie kilkadziesiąt, a i to pomieszanych z Wydaniami PRL.

Mapa w skali 1:25 000 wydania Sztab Generalny zajmuje pośród powojennych opracowań szczególne miejsce. Stanowiła ona podstawę opracowania całego szeregu skalowego map topograficznych do 1:200 000 włącznie, zarówno wojskowych, jak i cywilnych. Prace nad nią trwały 7 lat i jest to jedyna mapa w tej skali wydana od roku 1918, która w pełni pokrywa obszar kraju. Paradoksem jest to, że większość arkuszy opracowali Sowieci, posiłkując się zdjęciami topograficznymi i mapami niemieckimi. W okresie międzywojennym Wojskowy Instytut Geograficzny opracował tylko około 180 oryginalnych arkuszy polskiej mapy w skali 1:25 000 (zaledwie 6% terytorium), a na pozostałe obszary wykonano reprodukcję map zaborczych. Łącznie do 1938 r. WIG wydrukował 1260 arkuszy, co pokrywało 32,2% powierzchni kraju, w większoś­ci były to jednak przedruki map zaborczych (w wielu opracowaniach używany jest termin kontrreprodukcja – jako reprodukcja z reprodukcji).

W niniejszym artykule autor po raz pierwszy przestawia dokumenty archiwalne Sztabu Generalnego WP, w których znajdują się plany i postępy prac nad opracowaniem zdjęć topograficznych i map w skali 1:25 000 wydania Sztab Generalny.

• Pod sowieckim butem

Polska po II wojnie światowej w wyniku ustaleń przywódców światowych mocarstw znalazła się w nowych granicach, okrojona w stosunku do przedwojennego terytorium i przesunięta na zachód (...). Przedwojenne mapy nie pokrywały nowego terytorium. Wprawdzie były mapy opracowane przed wojną i w trakcie jej trwania przez Niemcy i Związek Sowiecki, ale były one wykonane w różnych układach odniesień przestrzennych oraz według różnych wzorów...

Pełna treść artykułu w marcowym wydaniu miesięcznika GEODETA

powrót

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.