Ciekawe Tematyarchiwum Geodetywiadomościnewsletterkontaktreklama
Najnowsze wydarzenia z dziedziny geodezji, nawigacji satelitarnej, GIS, katastru, teledetekcji, kartografii. Nowości rynkowe, technologiczne, prawne, wydawnicze. Konferencje, targi, administracja.
blog

Archiwum GEODETY


Internetowe Archiwum GEODETY jest ogólnodostępne i zawiera:
• wszystkie artykuły zamieszczone w miesięczniku GEODETA w latach 1995–2023 w postaci osobnych plików PDF;
• wszystkie wydania miesięcznika GEODETA z lat 1995–2023 w postaci plików PDF.
Pliki można ściągać do wykorzystania na własne potrzeby. Copyright GEODETA Sp. z o.o. i następcy prawni. Wszystkie prawa zastrzeżone łącznie z tłumaczeniami na języki obce.

W przypadku problemów z dostępem do internetowego Archiwum GEODETY prosimy o kontakt mailowy (geoforum@geoforum.pl)


1995199619971998199920002001
2002200320042005200620072008
2009201020112012201320142015
2016201720182019202020212022
2023
| Marzec 2002, Nr 3 (82) |


• Jaki samorząd zawodowy stworzymy? • Nasze bezrobocie 2001 • Więcej niż zwykła geodezja, czyli analiza poziomych deformacji zbiornika wodnego • Envisat na orbicie • Przekształcenie prawa do lokalu spółdzieczego w odrębną własność, cz. I • Olkusz – obraz kartograficzny miasta górniczego

powrót

Henryk Bartoszewicz

Olkusz - obraz kartograficzny miasta górniczego

Od XIII do XX wieku Olkusz słynął z eksploatacji bogactw mineralnych. Trudno jednak odpowiedzieć na pytanie, kiedy powstały pierwsze mapy i plany związane z górnictwem i hutnictwem olkuskim. Najstarszy zachowany przekaz ikonograficzny pochodzi z 1750 r.

Pierwsze informacje źródłowe dotyczące Olkusza związane są z górnictwem. Od XIII aż do XX wieku miasto słynęło z eksploatacji bogactw mineralnych, przede wszystkim rud ołowiu z domieszką srebra. Okres jego największej świetności przypada na XIV i pierwszą połowę XV w. Łączył się on najściślej z wydobyciem rudy ołowiu oraz z wytopem ołowiu i srebra. Ówcześni władcy polscy, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki, przejawiali duże zainteresowanie miastem królewskim Olkuszem i jego bogactwami. Najprawdopodobniej w czasie panowania Kazimierza Wielkiego i przy jego wsparciu finansowym zbudowano mury miejskie. W 1402 r. Olkusz znacznie poszerzył swoje posiadłości ziemskie, kupując sąsiadujące z nim od południa i południowego zachodu trzy wsie: Żuradę, Witeradów i Starczynów.
W średniowieczu zasadnicza część złóż galeny (siarczku ołowiu, zawierającego domieszki srebra) znajdowała się w granicach dóbr miejskich. Złoża wychodziły także na obszar starostwa rabsztyńskiego w Pomorzanach, dóbr biskupich w Bukownie oraz dóbr szlacheckich w Bolesławiu. W wyniku prowadzonych poszukiwań odkrywano nowe złoża, również na terytorium przedmiejskim, w ogrodach. Kolejne szyby nie ominęły także Starego Olkusza.

Od XIV w. gospodarcza rola Olkusza wykraczała daleko poza granice kraju. Większość ołowiu była eksportowana nie tylko do krajów sąsiednich, ale do Europy Środkowej i Zachodniej. Stworzone tu polskie prawo górnicze było naśladowane także poza granicami kraju, i tak na przykład ordynacja Ludwika XI dla górnictwa francuskiego z 1471 r. zalecała posługiwanie się wzorami polskimi. Apelacyjny sąd górniczy w tym mieście nazywany był Najwyższym Sądem Górniczym w Polsce.
W XV w. Olkusz stał się drugim w Polsce – obok Wieliczki i Bochni – ośrodkiem techniki górniczej. Tutaj oraz w Trzebini najwcześniej i na dużą skalę stosowano urządzenia odwadniające kopalnie. Ponadto rozwijała się technika górnicza i hutnicza, działali konstruktorzy i wynalazcy.
U schyłku XV w. w olkuskim górnictwie wystąpiły trudności spowodowane wyczerpywaniem się płytko położonych złóż i koniecznością eksploatacji mocno zawodnionych pokładów znajdujących się na głębokości 40-70 m. Dopiero zmiana w systemie odwadniania miejscowych złóż umożliwiła w drugiej połowie XVI w. pozyskiwanie rudy ołowiu zawierającej znaczne ilości srebra. Pozwoliło to z kolei na założenie w Olkuszu mennicy królewskiej. W latach 1578-1601 z miejscowego srebra oraz dowożonego surowca bito w niej talary, dwutalary, półtalary, trojaki i szelągi.

Pełna treść artykułu w marcowym wydaniu GEODETY

powrót

dodaj komentarz

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.

ładowanie komentarzy

Podnoszenie mostu na budowie Świątyni Opatrzności Bożej
czy wiesz, że...
© 2023 - 2024 Geo-System Sp. z o.o.

O nas

Geoforum.pl jest portalem internetowym i obszernym kompendium wiedzy na tematy związane z geodezją, kartografią, katastrem, GIS-em, fotogrametrią i teledetekcją, nawigacją satelitarną itp.

Historia

Portal Geoforum.pl został uruchomiony przez redakcję miesięcznika GEODETA w 2005 r. i był prowadzony do 2023 r. przez Geodeta Sp. z o.o.
Od 2 maja 2023 roku serwis prowadzony jest przez Geo-System Sp. z o.o.

Reklama

Zapraszamy do kontaktu na adres
redakcji:

Kontakt

Redaktor prowadzący:
Damian Czekaj
Sekretarz redakcji:
Oliwia Horbaczewska
prześlij newsa

facebook twitter linkedIn Instagram RSS