powrót

Henryk Bartoszewicz

Królestwo Polskie

Część 2: Prace regulacyjne w miastach (1815-1830)

Upadek Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1795 r. przerwał działalność państwa, w tym także instytucji zajmujących się regulacją i przebudową miast oraz sprawami porządkowymi, m.in. brukowaniem ulic i pracami kanalizacyjnymi. Władze zaborcze wprowadziły nowe przepisy dotyczące zarówno spraw własnościowych, jak i regulacji miast oraz nowe prawo budowlane.
Po trzecim rozbiorze największe zmiany w sytuacji społeczno-gospodarczej miast polskich nastąpiły w zaborze pruskim. Na mocy dekretu wydanego w lipcu 1796 r. konfiskacie uległy dobra należące do duchowieństwa, w tym prymasowskie i biskupie. W przejętych dobrach i w królewszczyznach rząd pruski starał się osadzić niemieckich kolonistów. Przystąpiono też do wprowadzenia zmian w sytuacji prawnej miast prywatnych i poddania ich ściślejszej kontroli państwa.
Większość wielkoskalowych map miast polskich sporządzonych w okresie okupacji pruskiej do 1806 r. to plany sytuacyjno-regulacyjne (m.in. Płocka, Łowicza, Gostynina, Szadka, Dobrzynia, Lipna i Rypina). Wykonywano je w szeroko rozumianych celach porządkowych w zakresie spraw własnościowych, terytorialnych, urbanistycznych, architektonicznych i fiskalnych. Niektóre z map miały stanowić tylko podstawę projektowanych regulacji, jak np. plany Płocka z 1793 i 1798 r. Część map była rodzajem kartografików inwentaryzacyjnych, które powstały bądź w przypadku zmiany właściciela, jak plan Pułtuska z 1803 r., zachowany jedynie w kopii z 1926 r. (Plan dawniej biskupiego teraz królewskiego miasta Pułtuska, Politechnika Warszawska, Wydział Architektury, Zbiory Kartograficzne), bądź zmiany zasięgu terytorialnego, jak plan Rawy Mazowieckiej z 1799 r. obejmujący miasto w jego nowych granicach, w które włączono osadę żydowską oddzieloną od Rawy rzeką Rylsk.

Pełna treść artykułu w lutowym wydaniu GEODETY

powrót

KOMENTARZE Komentarze są wyłącznie opiniami osób je zamieszczających i nie odzwierciedlają stanowiska redakcji Geoforum. Zabrania się zamieszczania linków i adresów stron internetowych, reklam oraz tekstów wulgarnych, oszczerczych, rasistowskich, szerzących nienawiść, zawierających groźby i innych, które mogą być sprzeczne z prawem. W przypadku niezachowania powyższych reguł oraz elementarnych zasad kultury wypowiedzi administrator zastrzega sobie prawo do kasowania całych wpisów. Użytkownik portalu Geoforum.pl ponosi wyłączną odpowiedzialność za zamieszczane przez siebie komentarze, w szczególności jest odpowiedzialny za ewentualne naruszenie praw lub dóbr osób trzecich oraz szkody wynikłe z tego tytułu.