Adam Brzuzek, Arkadiusz Pawlik, Andrzej Rypulak
Siła w różnorodności
Systemy nawigacyjne samolotu F-16 blok 52+
|
Wdrażany obecnie do Polskich Sił Powietrznych F-16 jest najbardziej medialnym samolotem w historii polskiego lotnictwa wojskowego. Każdy obywatel RP czuje się ekspertem w tej dziedzinie, potrafi ocenić, czy jest on lepszy czy gorszy od innych. Jednak o jakości maszyny decydują nie tylko osiągi oraz rodzaje uzbrojenia, ale również jakość wyposażenia awionicznego, w tym przede wszystkim systemy nawigacyjne. Na ten temat informacje są bardzo ubogie.
Spróbujmy więc przybliżyć tę tematykę, charakteryzując urządzenia i systemy nawigacyjne samolotu F-16. Przypomnijmy, że nawigacja powietrzna to kierowanie ruchem statków powietrznych podczas przemieszczania się z jednego punktu w przestrzeni do drugiego. Jej celem jest znalezienie odpowiedzi na następujące pytania:
• Gdzie jestem i gdzie powinienem być?
• Którą drogą mam się poruszać i jak daleko jest do celu (następnego punktu drogi)?
W przypadku lotnictwa wojskowego dochodzą jeszcze:
• Gdzie są obiekty własne, gdzie nieprzyjaciela?
• Gdzie są obiekty ataku?
W znalezieniu odpowiedzi na te pytania pomagają umieszczone na pokładzie samolotu systemy nawigacyjne, takie jak:
• zintegrowany system nawigacyjny GPS/INS (Global Positioning System/Inertial Navigation System),
• wielofunkcyjny odbiornik nawigacyjny MMR (Multi Mode Receiver),
• system TACAN (Tactical Air Navigation),
• centrala danych aerometrycznych FES (Flight Environment System),
• system nawigacji według rzeźby terenu DTS (Digital Terrain System),
• pokładowy interrogator – transponder CIT (Combined Interrogator-Transponder),
• system wymiany informacji taktycznej (Link-16),
• radar pokładowy FCR (Fire Control Radar).
Rys. Schemat funkcjonalny systemu GPS/INS
Klasyfikacja systemów nawigacyjnych samolotu
Rozpatrując zagadnienie systemów nawigacyjnych samolotu F-16, należy uwzględnić fakt, iż producent dokonał specyficznego podziału pokładowego wyposażenia nawigacyjnego. Urządzenia i systemy wykorzystywane podczas lotów bojowych – dostarczające informacji nawigacyjnych do systemu zarządzania uzbrojeniem lub umożliwiające wykonanie skrytego podejścia w rejon celu – zaliczone są do grupy Awioniki Ataku (Attack Avionic Systems). Są to:
• zintegrowany system nawigacyjny GPS/INS,
• pokładowa stacja radiolokacyjna,
• radiowysokościomierz,
• system nawigacji według rzeźby terenu DTS.
W procesie obsługiwania samolotu F-16 powyższymi urządzeniami i systemami zajmuje się personel techniczny specjalności Attack Avionics.
Z kolei urządzenia i systemy o przeznaczeniu głównie „pokojowym” tworzą właściwą grupę urządzeń nawigacyjnych (Navigation Systems). Są to:
• centrala danych aerometrycznych,
• wielofunkcyjny odbiornik nawigacyjny MMR,
• pokładowy interrogator-transponder CIT systemu identyfikacji „swój-obcy” (AIFF – Advanced Identification Friend or Foe System),
• system przyrządów pilotażowo-nawigacyjnych.
Zaliczenie systemu AIFF do grupy urządzeń nawigacyjnych jest kontrowersyjne. Z jednej strony ma swoje uzasadnienie ze względu na jego współpracę z ośrodkami kontroli ruchu lotniczego, z drugiej zaś – należy podkreślić, że zasadniczym przeznaczeniem tego systemu jest jednak identyfikacja „swój-obcy” w warunkach bojowych. Z tego względu celowe wydawałoby się umieszczenie systemu AIFF w grupie Awioniki Ataku.
Co ciekawsze, w procesie obsługi samolotu F-16 urządzeniami i systemami z grupy Navigation zajmuje się personel techniczny aż dwóch specjalności: Systemy sterowania i przyrządy pokładowe (Flight Controls/Instruments) oraz Łączność/Nawigacja/Walka elektroniczna (Communication/Navigation/Electronic Warfare).
W F-16 zainstalowany jest ponadto pokładowy terminal MIDS (Multifunction Information Distribution System). Ze względu na wspólny zakres częstotliwości pracy integruje on w jednym bloku pracę dwóch systemów:
• systemu wymiany informacji taktycznej (czyli Link-16),
• pokładowej części systemu bliskiej radionawigacji TACAN...
Pełna treść artykułu w listopadowym wydaniu GEODETY
powrót
|
