Jerzy Gaździcki
Etyka geomatyczna
Rosnące zainteresowanie problematyką moralną działalności w zakresie geomatyki znajduje swoje odzwierciedlenie w tworzeniu kodeksów etycznych przez organizacje zawodowe, takie jak Asocjacja Miejskich i Regionalnych Systemów Informacyjnych (URISA) czy Międzynarodowa Federacja Geodetów (FIG). Rozważania ogólniejsze, ale również istotne
dla geomatyki, doprowadziły do powstania deklaracji i kodeksów etycznych Europejskiej Fundacji Nauki (ESF), Europejskiej Federacji Narodowych Stowarzyszeń Inżynierskich (FEANI) i licznych organizacji ukierunkowanych na problematykę gospodarczą.
|
Żyjemy w czasach powszechnie odczuwanego kryzysu moralnego, który stwarza zagrożenia dla poszczególnych osób, grup społecznych, narodów i całej ludzkości. Kryzys ten dotyczy również ciężko doświadczonego przez historię społeczeństwa polskiego, które w minionym wieku zostało dotknięte skutkami niszczącego i demoralizującego działania obcych totalitaryzmów, a obecnie w znacznej swej części nie umie przystosować się do życia w zmienionych warunkach politycznych i ekonomicznych. W tej sytuacji obserwuje się zwiększone zainteresowanie praktycznymi i teoretycznymi aspektami etyki w jej podwójnym rozumieniu jako:
- systemu ocen i norm moralnych odnoszącego się do danej zbiorowości społecznej w danym okresie czasu – tak definiowana etyka jest synonimem moralności i tak też jest interpretowana w niniejszym opracowaniu,
- dyscypliny filozoficznej zajmującej się moralnością, zwłaszcza dobrem, powinnością moralną, sumieniem
i teorią wartości – w ten sposób określana etyka jest zatem nauką o moralności.
Każda dająca się wyodrębnić i dostatecznie ukształtowana zbiorowość społeczna ma swoje własne problemy moralne, które powinny być rozpoznane, ocenione i ujęte pod postacią odpowiednich norm postępowania. Uporządkowany zestaw norm i wskazówek dotyczących postępowania w danej dziedzinie i odwołujących się do ogólnie przyjętych zasad etycznych nazywa się zazwyczaj kodeksem etycznym lub kodeksem etyki w tej dziedzinie. Znanym przykładem jest kodeks etyki lekarskiej, którego geneza sięga Hipokratesa: Przysięgam na Apollina..., że będę stosował zabiegi lecznicze wedle mych możności i rozeznania ku pożytkowi chorych, broniąc ich od uszczerbku i krzywdy... Do przedstawienia światowego dorobku w zakresie tego rodzaju kodeksów dotyczących międzynarodowej i interdyscyplinarnej społeczności geomatycznej zastosowano w niniejszym artykule dwa różne podejścia, rozpatrując geomatykę na tle:
- ogólnie traktowanej działalności naukowej, technicznej i gospodarczej,
- szczegółowych dyscyplin powiązanych z geomatyką.
W ten sposób uzyskano możliwość wyciągnięcia wniosków istotnych obecnie dla polskiej społeczności geomatycznej.
Działalność w dziedzinie geomatyki rozumianej szeroko, a więc z uwzględnieniem różnych dyscyplin i zawodów zajmujących się geoinformacją, może mieć charakter naukowy, techniczny lub gospodarczy. Zależnie od rodzaju tej działalności etykę geomatyczną należy więc rozpatrywać w powiązaniu ze współczesnymi problemami dotyczącymi odpowiednio etyki nauki, techniki lub gospodarki.
Etyczne problemy nauki
Rozpatrując relacje między nauką i społeczeństwem, kwestionuje się neutralność nauki, a nawet jej ścisłość i obiektywność. Poddawana różnorodnym negatywnym wpływom nauka nie może być obecnie traktowana jako bezinteresowne poszukiwanie prawdy i niezawodne źródło postępu ludzkości. Ma ona trudności w kontrolowaniu samej siebie, co powoduje konieczność podejmowania ocen moralnych i decyzji zewnętrznych odwołujących się do odpowiedzialności społecznej (a czego przykładem może być problem klonowania). Obserwuje się negatywne skutki stosowania niektórych wyników badań, np. produkowania nowych materiałów o ubocznym działaniu rakotwórczym.
Warunki rozwoju nauki, a w konsekwencji również jej postępy, uzależnione są w znacznym stopniu od społecznego zaufania i poparcia udzielanego ludziom, którzy prowadzą badania naukowe i za te badania odpowiadają. Powinno się zatem dążyć do tego, aby społeczeństwo mogło ufać uczonym, wierzyć w szlachetność ich intencji, nieposzlakowaną prawość oraz wysoką jakość naukową uzyskiwanych wyników. Zaufanie jest również niezbędne we wszelkich kontaktach między naukowcami. Europejska Fundacja Nauki podkreśla (European Science Foundation, 2000), że wszystkich pracowników nauki obowiązują:
- najwyższe standardy zawodowe w projektowaniu i prowadzeniu badań,
- krytyczne i wolne od uprzedzeń podejście do prowadzenia badań oraz analizy ich wyników,
- szczerość i sprawiedliwość w odniesieniu do wkładu partnerów, konkurentów i poprzedników,
- zasady absolutnej uczciwości we wszystkich fazach pracy naukowej.
Zasady te dotyczą unikania:
- jakichkolwiek oszustw, w tym polegających na fałszerstwie danych i zapisów,
- piractwa (nielegalnego kopiowania) i plagiatorstwa,
- utrudniania pracy innym naukowcom,
- nadużywania zaufania przez recenzentów i kierowników.
Fundacja zaleca opracowywanie i stosowanie kodeksów dobrej praktyki naukowej (good scientific practice) uwzględniających potrzeby krajowych organizacji naukowych oraz charakter dziedzin, którymi te organizacje
się zajmują.
Pełna treść artykułu w październikowym wydaniu GEODETY
powrót
|
