Anna Wardziak
Myślą i młotem
85-lecie Państwowego Instytutu Geologicznego, Warszawa, 7 maja
Mente et Malleo to stara łacińska maksyma w dosłownym tłumaczeniu oznaczająca „myślą i młotem”. Jako dewiza geologów definiuje podejście do zgłębianej przez nich historii naszej planety, mierzonej w miliardach lat. Tę tradycję łączenia nauki z praktyką kultywuje obchodzący właśnie swój jubileusz 85-lecia Państwowy Instytut Geologiczny, który obok funkcji naukowo-badawczych wypełnia dziś zadania państwowej służby geologicznej i od niedawna służby hydrogeologicznej.
|
Podczas sesji jubileuszowej główny geolog kraju, sekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska dr Krzysztof Szamałek, nawiązując do wiekowej maksymy, stwierdził „to jest to, co przyświeca naszej codziennej działalności, z jednej strony wskazuje na najwyższe poziomy intelektu niezbędne do zrozumienia procesów tak odległych w skali czasu, które przychodzi geologom interpretować, a z drugiej strony na ten bardzo konkretny młot, niezbędny w codziennych trudach, bowiem wszystkie rzeczy wielkie składaj ą się z rzeczy małych”.
Historia przedwojenna
Mówiąc o historii polskiej geologii, nie sposób nie wspomnieć Stanisława Staszica, uważanego za jej ojca. Jako prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk był on organizatorem prac naukowych i inicjatorem zakrojonych na szeroką skalę badań geologicznych i górniczych, a w Kielcach założył Szkołę Akademiczno-Górniczą. Jego rozprawy z dziedziny geologii opublikowane w 1815 r. w dziele „O ziemiorództwie Karpatów...” wraz z mapą geologiczną Polski i krajów ościennych (jedna z pierwszych tego rodzaju map na świecie), stanowiły pierwszą próbę syntetycznego ujęcia geologii Polski.
Rozbiory zahamowały rozwój geologii w kraju, a wielu geologów musiało pracować za granicą.
Do odzyskania niepodległości Polska nie posiadała placówki o charakterze służby geologicznej. Ale wkrótce po jej odzyskaniu w Sejmie został złożony wniosek w sprawie powołania Państwowego Instytutu Geologicznego, a już 7 maja 1919 r. jego uroczystego otwarcia dokonał w Warszawie ówczesny minister przemysłu i handlu, powołując na stanowisko dyrektora Józefa Morozewicza, jednego z inicjatorów utworzenia Instytutu. Nie mając własnej siedziby, PIG w pierwszych latach swego istnienia korzystał z gościnności Pałacu Staszica. Wkrótce uzyskano działkę w rejonie ulic Rakowieckiej, Batorego i Wiśniowej i ogłoszono konkurs na projekt siedziby. Jednak budowę rozpoczęto dopiero w 1925 r., poszczególne budynki instytutu oddawano do użytku sukcesywnie w latach 20. ub. wieku, a gmach główny ukończono dopiero w 1936 r. Pierwsze odkrycia surowców mineralnych zanotowano w 1924 r. – złoże hematytu i pirytu w Rudkach oraz w 1925 r. – złoże fosforytów w Rachowie. Pierwsza Mapa geologiczna Rzeczypospolitej Polskiej (1:750 000) opracowana przez Czesława Kuźniara ukazała się w 1926 r., a pierwszą Mapę bogactw kopalnych Rzeczypospolitej Polskiej (1:750 000), opracowaną przez Stefana Czarnockiego, wydano w 1931 r. W czasie wojny i okupacji budynki instytutu zniszczone zostały prawie doszczętnie, olbrzymie były też straty w zbiorach.
Pełna treść artykułu w czerwcowym wydaniu GEODETY
powrót
|
