Cezary Wł. Rembowski
Pożyteczna geometria
Jest kwiecień roku 1631. Na uroczystym posiedzeniu profesorów Akademii Krakowskiej właśnie odczytano i przyjęto akt Fundatio Strzalkovianae Pro Ordinario Geometriae Professore. Był to dokument zabezpieczający materialnie powstanie i funkcjonowanie Katedry Geometrii Praktycznej z wyodrębnieniem geodezji jako samodzielnej dyscypliny naukowej.
|
Podstawami materialnymi działania Akademii Krakowskiej były fundacje, beneficja duchowne i wszelakiego rodzaju inne zapisy, czynione przez osoby panujące, przedstawicieli wyższej hierarchii kościelnej i przynależne do stanu szlacheckiego. Do pomnażania zasobów akademickich przyczyniali się również i sami profesorowie (członkowie Akademii), zapisując fundusze na rzecz uczelni lub tworząc stypendia swego imienia. Doprowadzenie do przyjęcia wspomnianego aktu fundacyjnego poprzedziły istotne wydarzenia związane z istnieniem i funkcjonowaniem Akademii Krakowskiej oraz działalność i prace naukowe publikowane przez jej profesorów.
Krakowska Alma Mater już na przełomie XV i XVI wieku była istotnym centrum nauk geograficznych oraz znacznym w Europie ogniskiem nauk matematyczno-astronomicznych. Jednym z prekursorów wiedzy w zakresie nauk ścisłych traktujących o miernictwie był profesor uczelni krakowskiej Marcin Król z Żurawicy – Martinus Rex de Peremislia (1422-60), matematyk, astronom, lekarz, wykładowca astronomii i geometrii. Studiował w Pradze, Padwie i Bolonii. Był pierwszym z polskich uczonych, który posługiwał się funkcjami trygonometrycznymi na potrzeby astronomii praktycznej. Wydał w połowie XV wieku w języku łacińskim pierwszy podręcznik o geometrii praktycznej, znany jako „Geometria Regis”. Zawarł w nim opisy najnowszych metod pomiarowych oraz narzędzi mierniczych.
Na szczególne wyróżnienie w obszarze nauk geograficznych zasługuje Maciej z Miechowa – Miechowita, a właściwie Maciej Karpiga (ok. 1457-1523). Po studiach w Krakowie, Bolonii, a także prawdopodobnie we Florencji i Padwie zostaje profesorem Akademii Krakowskiej i w latach 1501-19 ośmiokrotnie jej rektorem. W roku 1517 opublikował po łacinie słynny „Traktatus de duabus Sarmatiis Asiana et Europiana et de contentis in eis” (Traktat o dwóch Sarmacjach, azjatyckiej i europejskiej, i o tym, co się w nich znajduje). Jest to pierwsze polskie dzieło etnograficzno-
-geograficzne, w którym pojawił się opis ziem między Wisłą, Donem a Morzem Kaspijskim. Przekład polski wychodzi w roku 1535 za sprawą Andrzeja Glabera. Łącznie ukazało się 6 wydań po łacinie (do roku 1582) i 3 wydania po polsku (do roku 1545). Miechowita był także autorem wielu innych publikacji, w tym pisanej z pozycji historyka – „Chronica Polonorum”.
...
Pełna treść artykułu w czerwcowym wydaniu GEODETY
powrót
|
